Posetioci iz bivših YU republika definitivno vode među stranim turistima koji tokom godine posete našu zemlju. Slovenci su, pritom, najverniji gosti Beograda, Crnogorci i žitelji Bosne i Hercegovine, a posebno oni iz Republike Srpske preferiraju Zlatibor, Makedonci pored glavnog grada obilaze istočnu i centralnu Srbiju, dok prestonica postaje privlačna destinacija za turiste iz Hrvatske, među kojima je zabeležen porast broja poseta Beogradu za 32 odsto u odnosu na prvi kvartal prošle godine.
Republički zavod za statistiku zabeležio je da je našu zemlju za prva tri meseca ove godine posetilo za 7 odsto manje turista nego lane. Srbija je od januara do marta ugostila oko 400.800 turista, među kojima je 29 odsto stranih gostiju. Posetioci iz bivših jugoslovenskih republika čine ogromnu većinu među stranim turistima, pa najnoviji podaci kažu da je ukupno 111.000 turista u Srbiji došlo upravo sa ex-YU prostora. Beograd je bio i ostao jedna od najčešće biranih destinacija posetilaca iz bivše Jugoslavije. Svake godine, na primer, novinari zabeleže da je Kuću cveća na (nekadašnji praznik) Dan mladosti obišlo mnoštvo posetilaca koji dolaze sa teritorije pesmom omeđene Vardarom i Triglavom. Beograd je, u isto vreme, i najposećeniji grad-destinacija u Srbiji.
Prvi kvartal ove godine i podaci vezani za kretanja u turizmu porede se, inače, sa veoma lošim prvim kvartalom prošle godine, kada su političke tenzije i te kako uzimale hleb turističkim radnicima. Nakon proglašenja nezavisnosti Kosova, svet su obišle slike demonstranata van kontrole koji lome izloge na beogradskim ulicama i provaljuju u ambasade zemalja koje su najavile priznanje ili priznale nezavisnost odcepljene pokrajine. To je, između ostalog, dovelo do značajnog pada broja turističkih poseta prestonici u prvim mesecima 2008-me, a posebno među njenim najpoznatijim posetiocima sa ex-YU prostora – Slovencima.
Zato su u Turističkoj organizaciji Beograda izuzetno zadovoljni najnovijim statističkim podacima, koji kažu da gosti iz Slovenije ponovo šetaju beogradskim ulicama i da se broj njihovih poseta povećao za trećinu u odnosu na prošlu godinu, a u martu za čak 70 odsto u odnosu na februar ove godine. Još zanimljiviji za turističke radnike Beograda je podatak da se značajno povećao broj turista iz Hrvatske, kojih je od januara do marta bilo oko 5.500, za trećinu više nego u istom periodu 2008-me. Uz solidan broj poseta iz Bosne i Hercegovine i Makedonije, indikativno je da jedino broj turista iz Crne Gore konstantno opada. U januaru je Beograd posetilo 28 odsto manje Crnogoraca nego prošle godine, u februaru je taj pad bio 25 odsto, a u martu 9 odsto. Umesto Beograda, kako beleže podaci, za turiste iz Crne Gore poželjnija destinacija je postao Zlatibor.
Kako poslovnjake preobratiti u turiste
Zapadna Srbija je omiljena destinacija među domaćim i stranim turistima a Zlatibor, Zlatar i Golija su čest izbor turista iz Crne Gore i Bosne i Hercegovine. Direktor turističke organizacije regiona Zapadna Srbija Miroslav Rađen kaže da je u ovom slučaju presudna blizina i dostupnost tih destinacija gostima iz komšijskih zemalja. U prilog tome ide i činjenica da oni najčešće dolaze u sopstvenoj režiji, svojim prevozom i da borave kod prijatelja, rođaka ili u privatnim pansionima gde gazde poznaju već godinama i lako se dogovore oko termina i trajanja boravka, objašnjava Rađen. Boravak na Zlatiboru, na primer, većina gostiju iskoristi da obiđe i već poznata izletišta-Mokru Goru, Drvengrad, Sirogojno pa u tom smislu turisti imaju posebne zahteve jer žele da vide što više, priča Rađen. Recimo i to da je turistička ponuda Zapadne Srbije predstavljena na svim turističkim sajmovima u regionu, osim na zagrebačkom.
Ruku na srce, na zagrebačkom sajmu nije nastupila ni Turistička organizacija Srbije već samo Turistička organizacija Vojvodine ( TOV), i to po prvi put u aprilu ove godine. Manifestacija u glavnom gradu Hrvatske CroTur 2009 ugostila je 200 turoperatera iz 25 zemalja, a TOV je odučila da potencijalnim turistima predstavi ponudu seoskog i nautičkog turizma na Dunavu, Tisi i Savi, lovni i ribolovni turizam. U TOV procenjuju da postoji ozbiljna zainteresovanost za posete turista iz Hrvatske Novom Sadu, Subotici (posebno Paliću) i Somboru. Ne zaboravljaju da naglase i da značajan broj mladih iz regiona, a posebno iz bivših jugoslovenskih republika, svake godine obavezno poseti EXIT festival, a mi podsećamo da isto važi i za Guču.
Osim kada se sprema za Guču, malo ko prvo pomisli na centralnu Srbiju kao turističku destinaciju. Čak i građanima Srbije je prva asocijacija na Kragujevac ili Punto ili štrajk glađu. Kragujevac, međutim, ima agilnu Turističku organizaciju (TOKG) koja se iz petnih žila trudi da zadrži stalne goste, koje mahom posao dovodi na nekoliko dana u taj grad, i da pridobije nove turiste. Prema podacima TOKG, barem dve do tri hiljade posetilaca iz bivše Jugoslavije poseti Kragujevac i okolinu tokom godine, a najbrojniji su Slovenci (ukupno 248 poseta od januara do marta ove godine). Podsećamo da su slovenačka preduzeća učestvovala u privatizaciji društvenih preduzeća u centralnoj Srbiji, kao i da su otvarala sopstvene pogone, pa ne čudi poklapanje poslovnih i turističkih interesa. Na drugom mestu su obično građani Bosne i Hercegovine, a u prva tri meseca ove godine čak ih je nešto više od Slovenaca (255). Osim posla i poseta rođacima, turiste u Kragujevac dovode i muzej fabrike oružja „Stara livnica“ kao i Spomen park Šumice.
Malo organizovanih tura
Istok Srbije pruža nešto drugačiju sliku. U Požarevcu i okolini u posetu najčešće dolaze Crnogorci ,Slovenci i Makedonci. Iako ne raspolažu preciznim podacima, u Turističkoj organizaciji Požarevca objasnili su nam da blizina puta prema graničnom prelazu Đevđelija najverovatnije čini ovaj deo Srbije poželjnom destinacijom za građane najjužnije bivše jugoslovenske republike. U ovaj deo Srbije strani turisti najčešće dolaze u sopstvenoj režiji, na neki od brojnih etno festivala ili da uživaju u lovu, što je jedna od najpoznatijih ponuda ovog kraja. Gosti iz ex-YU čine otprilike trećinu posetilaca na godišnjem nivou, a posebno na najpoznatijim manifestacijama poput Ljubičevskih igara ili etno festivala u Poljani. Kao i ostatak zemlje, požarevački kraj muku muči sa nedostatkom smeštajnih kapaciteta i druge turističke infrastrukture.
Vlada Srbije, inače, namerava da do kraja godine u razvoj turističke infrastrukture uloži 3,2 milijarde dinara ( oko 320 miliona evra). U kontekstu ekonomske krize, sve turističke organizacije u zemlji nadaju se većem broju domaćih i turista iz regiona, što se poklapa i sa procenom Svetske turističke organizacije o relativno ograničenom kretanju turista u vreme ekonomske neizvesnosti i štednje. No, ni region ne sedi skrštenih ruku, pa ponude za put u komšiluk dolaze sa svih strana. A u Srbiji se na prste jedne ruke mogu nabrojati agencije koje se bave receptivnim turizmom, odnosno koje nude domaće turističke aranžmane potencijalnim gostima iz komšiluka.
Milica Milovanović
broj 56, jun 2009.