Industrijalizacija je, dižući prašinu na sve strane, istovremeno krenula u akciju velikog čišćenja sa armijom higijenskih sredstva, na čijoj proizvodnji su uzletele mnoge današnje multinacionalke. Neki proizvodi, srećom, nisu dospeli na tržište, poput usisivača koji pokreću mehovi privezani za stolicu na kojoj se ljuljuška muž i čita novine, dok supruga usisava.
Industrijska revolucija je kroz raličite procese – od vađenja rude do seče šuma, od topljenja čelika do štampe – prirodu pretvorila u prah. Proizvodnja i potrošnja tog razdoblja upamćena je u istoriji i po količini prašine akumulirane u morskim dubinama, na polarnim kapama i u spoljašnjim slojevima atmosfere. Paradoks je što je industrijsko društvo, podižući toliku prašinu, istovremeno gomilalo ogroman arsenal oruđa i hemikalija za čišćenje tela, kuća, ulica i gradova, komentariše američki profesor istorije Džozef Amato u svojoj knjizi „Prah, istorija sitnog i nevidljivog“.
Zahvaljujući industrijalizaciji, u masovnu proizvodnju ušle su metle, četke, lopate, krpe za prašinu, sapun, kiselina za čišćenje… Za potrebe kućne higijene napravljeni su zogeri, četke za tepihe i usisivači, koji su u početku manje usisavali, a više „preraspoređivali“ prašinu s jednog mesta na drugo. Za travnjake, dvorišta i ulice smišljene su kosilice i creva za polivanje i pranje. A u prvim redovima ove higijenske armije stajala je svemoguća pumpa za vodu, koja se koristila za uklanjanje prašine, prljavštine i otpadaka, ali i vode zaostale nakon poplava.
Masovna proizvodnja odeće je, takođe, omogućila poboljšanje lične čistoće i urednosti. Pored industrijske proizvodnje pamučnih odevnih predmeta, nova tehnologija donela je na svet celu generaciju sintetičkih tkanina, kao šti su najlon i viskoza. One su bile lakše za održavanje od vune, a pri tom jeftine. Bum je doživela industrija donjeg rublja. Naime, donji veš kakav danas koristimo, nije bio uobičajeni higijenski a kamoli modni detalj među siromašnijim slojevima stanovništva. Britanski proizvođači prijavili su 1868. da su od prodaje tri miliona ženskih gaćica zaradili milion funti, a za njima nisu zaostajali ni francuski industrijalci koji su uspešno obukli gaćice milionima žena u svojoj zemlji. Osim što je napravila nove tkanine za odeću, posteljinu i zavese, hemijska industrija ih je propratila i sredstvima za bojenje i uklanjanje mrlja.
Alhemija šampona
Posle novih materijala, hemičari su stvorili i nove površine, svetlije, glatkije i otpornije na toplotu i tečnosti. Zahvaljujući takvim karakteristikama, bile su manje prijemčive za taloženje prašine i prljanje. Stanovnici urbanih sredina na Zapadu, sve više su živeli i radili među svežim, sjajnim površinama živih boja, betonskim, bakelitnim, plastičnim, polivinilskim, od livenog gvožđa, čelika, aluminijuma, hroma, gume, navoštenog platna, teflona… Linoleum, proizveden u Engleskoj 1860. i u Sjedinjenim Državama 1925. godine, kao i druge sintetičke podne obloge olakšale su čišćenje podova.
Napredak u obradi i pakovanju namirnica izbavio je i prodavnice i domove od ostataka hrane, krvi, muva, zadaha užeglosti i kvarenja koji je podećao na klanicu. U poslednjoj deceniji 19. veka, Nemci su proizveli deterdžent, sredstvo za pranje čiji se molekuli ne udružuju sa solima u tvrdoj vodi, pa ga je, zato, moguće isprati. Nemački hemičari su zaslužni i za prvu proizvodnju šampona, higijenskog čuda u to doba, spojivši dva tipa molekula: jedan za sakupljanje prljavštine i masnoće iz kose, a drugi za njihovo ispiranje.
Pošto su sredstva za čišćenje i bojenje uvedena u upotrebu, njihov asortiman se širio uporedo sa širenjem industrijalizacije. Bili su to, zapravo, prvi proizvodi moderne hemijske industrije, čiji se rast naglo ubrzavao krajem 19. veka. Oni su na očigledan način pokazivali sposobnost hemije da preobrazi prirodne sirovine u posrednike čistoće i sredstva koja su svet prekrila vedrijim bojama. Tako je hemija dodatno potrkrepila ljudsku sklonost da svetlost i čistoću poistovećuju sa nadom i napretkom, a mrak i prljavštinu sa propadanjem.
Kako su novi aparti i sredstva za čišćenje postepeno menjali svakodnevni život, tako su se marke pojedinih proizvoda odomaćivale kao simboli čistoće. Brojne današnje multinacionalke počele su svoj poslovni uzlet na prašini, proizvodeći robu za svakodnevnu upotrebu koja se iskazala u velikom čišćenju tokom industrijalizacije. Kolgejt-Palmoliv, uvidevši kakava se prašina diže na tržištu oko higijene, od 1806. fokusirao se isključivo na sveće, sapun i štirak. Prokter i Gembl, kompanija koja je od osnivanja 1837. godine takođe proizvodila sveće i sapun, doživela je procvat nakon 1870. godine, kada je zaposlila prvog hemičara. On će, malo slučajno a malo namerno, napraviti beli sapun i pozicionirati ovu firmu u vodeće redove industrije sapuna.
Godine 1882. Samjuel Kertis Džonson počeo je da prodaje vosak za održavanje parketa koji je proizvodila njegova firma Rasin hardver kompani. Vosak je postao poznat u celoj Americi kao Džonsonov vosak. Godine 1886. jedan drugi Džonson, ovoga puta engleski farmaceut, nadahnut otkrićem Džozefa Listera da su aerobne klice uzročnici zaraza, uortačio se s bratom da bi proizvodili antiseptični pribor za previjanje rana. U početku su pravili flastere, a ubrzo potom su osmislili meke zavoje od pamučne gaze, s dobrom moći upijanja. Tako je rođena firma Džonson i Džonson.
Bitka za usisivač
Mladi knjižar, Dejvid Makonel, zapazio je da njegove mušterije više vole uzorke promotivnih parfema koje je usput prodavao, nego knjige. Zakljućivši mnogo pre pojave masovne kulture da je intelektu odzvonilo na tržištu, u svojoj ostavi smućkao je 1888. prvi proizvod buduće korporacije Ejvon. Francuska verzija donekle slične priče je Loreal, čiji počeci datiraju iz 1907. godine. Tada je mladi pariski hemičar Ežen Šeler, bolećiv prema ženama koje su se bavile najstarijim zanatom na svetu, uslišio njihove molbe da smisli nešto za bojenje kose. U svom podrumu izmislio je veštačku farbu, za koju su ubrzo počeli da se otimaju najprestižniji kozmetički saloni u Parizu. Muškarcima je, pak, svanulo kada se jedan ambiciozni trgovački putnik iznervirao zbog tupe britve i došao na ideju o brijaču sa zamenjivom oštricom. Uz pomoć jednog kvalifikovanog mašinca, 1891. osnovao je firmu za proizvodnju brijača koja će prerasti u kompaniju Žilet.
Ovaj spisak pronalazaka nagoveštava da istorija velikog čišćenja ne počiva samo na reformatorima javnog zdravlja i domaćicama, nego zavisi od tehnologije i poslovnog sveta, čiji su protagonisti osmišljavali nove alate i pronalazili nove izvore energije. Jednu od najvećih muka zadao im je usisivač, čiji razvoj predstavlja celih 150 godina duge bitke protiv prašine i prljavštine na podovima, tepisima i pločnicima. Počinje od divovskih pokretnih mašina za usisavanje prljavštine s ulice i trapavih četki za čišćenje tepiha, preko preteških kućnih usisivača za prašinu, a završava današnjim raznovrsnim paletama laganih kućnih aparata koji, osim prašine, mogu da usisavaju i kamičke ili vodu.
U ovaj istorijski poduhvat usisavanja upletena su mnoga imena, među kojima su i Korina Difur koja je još 1902. patentirala jedan oblik „prausisivača“ i Magafi, čovek koji je prvi patentirao usisivač na parni pogon. Onda se pojavio Špengler, domar iz Ohaja, koga je težak oblik astme podstakao da izmisli električni usisivač za prašinu. Špengler se obratio svojoj rođaki, supruzi Vilijema Huvera, poslovnog čoveka upućenog u inženjerstvo, koja je svog muža uspela da zainteresuje za proizvodnju ovog aparata. Huver je u te svrhe osnovao kompaniju, u kojoj je Špengler igrao ulogu višeg savetnika za usisivače.
Ruku na srce, istorija usisivača sadrži i neke pronalaske koje je bolje zaboraviti, kao što je usisivač kome bi pogonsku snagu obezbeđivali mehovi povezani sa stolicom za ljuljanje. Ideja je bila da porodični muškarci mogu uveče da uživaju čitajući novine i ljuljajući se u stolici, dok supruga usisava prašinu.