Ma koliko to nama u Srbiji zvučalo neverovatno, nemački lekari uče švedski da bi u ovoj skandinavskoj državi potražili bolji posao, a Nemačka je u vrhu razvijenih zemalja po odlivu stručnjaka. Analitičari upozoravaju da iseljavanje viskoobrazovanih predstavlja sve veći problem i za najbogatije privrede, ali iako su motivi za emigraciju naizgled isti kao i u siromašnijim zemljama, jasne su ogromne razlike u shvatanjima šta je to „bolji život“.
Prema podacima londonske kompanije za istraživanje tržišta Finaccord, u svetu trenutno ima oko 66 miliona ekonomskih iseljenika, a procenjuje se da će taj broj porasti na 88 miliona u narednih pet godina. Iako se većinom emigrira iz siromašnijih u bogatije zemlje, ni zapadne države nisu imune na odliv obrazovanih kadrova, koji navode gotovo iste razloge za odlazak kao njihove kolege iz manje razvijenih ekonomija: povoljnije uslove rada i mogućnosti za profesionalni razvoj, značajno veće plate, ali i kvalitetnije zdravstvo i obrazovanje za njihovu decu. Nasuprot Evropi, obrazovani Amerikanci se najčešće iseljavaju iz privatnih, porodičnih razloga, kao i zbog nezadovoljstva političkom situacijom u svojoj zemlji. Bez obzira na primarne motive, analitičari procenjuju da će ubuduće iseljavanje viskoobrazovanih predstavljati sve veći problem i za najrazvijenije privrede.
Imajući u vidu da se u Srbiji i okolnim zemljama Nemačka percepira kao jedna od najpoželjnijih destinacija za iseljavanje, te da je prema istraživanju finansijske korporacije HSBC po uslovima za rad i sa prosečnom godišnjom platom stručnjaka od oko 98 hiljada dolara druga najprivlačnija država u svetu za viskoobrazovane, odmah iza Švajcarske, iznenađuje podatak da je Nemačka i u samom vrhu po „odlivu mozgova“. Prema analizi OECD-a kojom se rangira iz kojih zemalja članica stručnjaci najviše odlaze u potrazi za boljim profesionalnim i životnim uslovima, Nemačka je na – petom mestu.
Studija pokazuje da kada je reč o evropskim zemljama, Nemci se najviše iseljavaju u Švajcarsku, Veliku Britaniju i Francusku, a rado odlaze i u manje ekonomski moćne ali klimatski privlačnije zemlje, Španiju i Italiju. Van Evrope, najveći broj nemačkih iseljenika broji Kanada, slede SAD, Australija i Novi Zeland. U pomenutoj analizi se procenjuje da ukoliko se iseljavanje nastavi postojećim tempom, Nemačka će u odnosu na aktuelnih 83 miliona stanovnika dočekati 2060. godinu sa 10 miliona stanovnika manje.
U studiji se kao najčešći razlozi za emigriranje Nemaca navode izuzetno visoki i pri tom progrersivni porezi na prihode, veoma skupo građevinsko zemljište koje često košta više od objekta koji se na njemu sazida, ali i žalbe na preveliku državnu birokratiju. Uprkos tome, istraživač OECD-a Fridrih Pošel zaključuje da pojačano iseljavanje nemačkih stručnjaka u poslednjih petnaestak godina predstavlja pozitivan trend, jer pokazuje da tamošnji kadrovi pre svega prate izvoznu ekspanziju nemačke privrede, te da se mnogi emigranti vraćaju u Nemačku sa novim iskustvima i kontaktima koji doprinose daljem razvoju domaće ekonomije.
Nemački lekari uče švedski
Ovakav optimizam baš i ne dele u nemačkoj Komisiji za istraživanje i inovacije (EFI). U svom najnovijem izveštaju Komisija ne samo da upozorava na rastući odliv stručnjaka, već i ocenjuje da je viskoobrazovani kadar koji se doseljava iz drugih zemlja u proseku daleko lošijeg kvaliteta od onih koji odlaze, te da „okruženje i uslovi za naučna istraživanja u Nemačkoj izgleda nisu dovoljno privlačni za najbolje i najpametnije”. Rezultati istraživanja pokazuju da je u periodu od 1996. do 2011. Nemačaku napustilo za oko 4.000 naučnika više nego što se u nju doselilo, te da je nakon 2.000 godine iz zemlje otišlo 50.000 doktora nauka.
Primetno je da poslednjih godina najviše odlaze lekari, prvenstveno u Švajcarsku i skandinavske zemlje, a potom u SAD. Razloge pojašnjava stručnjak sa Univerziteta u Osnabrücku Klaus Bade, koji tvrdi da se „nemački lekari u inostranstvu mogu ponovo baviti svojom profesijom, a ne administracijom kao u Nemačkoj, na šta ih od jutra do mraka prisiljavaju fondovi zdravstvenog osiguranja“. Nemačaki mediji, takođe ocenjuju da je pojačano iseljavanje stručnjaka više pretnja nego šansa za nemačku ekonomiju, navodeći i podatak da zbog takvog trenda Nemci u drugim zemljama već otvaraju firme za pružanje usluga svojim sunarodnicima koji tek dolaze u potrazi za poslom, kao i da u skandinavske zemlje emigrira toliko nemačkih lekara da je Medicinski fakultet u Erlangenu studentima ponudio i kurseve švedskog.
Švedska je i prema izveštaju HSBC jedna od najpoželjnijih zemalja u svetu za emigrante, ali sa prosečnom godišnjom zaradom od oko 85 hiljada dolara za visokoobrazovane kadrove, pozicionirala se na trećem mestu, iza Nemačke. Švedski analitičari takođe upozoravaju da je 2015. godine iz zemlje otišlo rekordnih 50.000 Šveđana, odnosno najaviše u poslednjih 160 godina. Najveći broj stanovnika ove nordijske države iselio se u SAD a potom u Veliku Britaniju, ali na listi poželjnih su i zemlje sa toplijom klimom – Španija, Francuska, Italija, pa čak i Tajland.
Nasuprot uverenju da se i Britanci rado sele u sunčanije predele ali tek kada se penzionišu, statistika pokazuje da većinu od 139.000 ljudi koji su tokom 2017. napustili Veliku Britaniju, što je najveći broj od 2008. godine – čine mladi i visokoobrazovani. Istovremeno, prošle godine se u ovu državu doselilo nešto više od 100.000 ljudi iz drugih zemalja, što je najmanje u poslednjih pet godina. Kao glavni razlozi za veće iseljavanje nego doseljavanje navode se moguće posledice Bregzita, ali i žalbe pojedinih poslovnih krugova na manjkavosti britanskog poreskog sistema.
Kanada, američki san
Nepovoljna poreska politika, naročito u vreme francuskog predsednika Fransoa Olanda, glavni je motiv i za iseljavanje francuskih stručnjaka koji, pak, najrađe biraju – Veliku Britaniju. Procenjuje se da samo u Londonu živi oko 400.000 Francuza, kao i da u tom gradu posluje preko 700 francuskih kompanija, što je 30% više nego pre pet godina, a među razlozima za seljenje poslovanja u britansku prestonicu navodi se i daleko jednostavniji postupak prilikom osnivanja firme.
U sunčanoj Italiji, mladi s fakultetskom diplomom svoju perspektivu baš i ne vide kao svetlu. Iako ova država ima sve manje svršenih studenata – 19,8% u poređenju sa prosekom EU koji iznosi 33,6%, među njima je najveći broj nezaposlenih (58%) u poređenju s drugim članicama Unije. Prema istraživanju Fondacije CEI, od oko 90.000 italijanskih građana koliko ih godišnje napusti zemlju, 36,2% je starosti od 18 do 34 godine, a više od polovine čine muškarci. Stručnjaci iz oblasti prirodnih nauka najradije odlaze Nemačku, Švajcarsku i Veliku Britaniju, a isti izvor navodi da se 73% njih nikada ne vrati u svoju zemlju.
Da su Amerikanci svet za sebe, pokazuju i trendovi u emigraciji, budući da se tamošnji stručnjaci ne libe da zbog ljubavi napuste zemlju i odu čak i u daleko siromašnije države. Ipak, standarno se iseljavaju u Kanadu, u proseku oko 9.000 njih godišnje u poslednjoj deceniji, pre svega zbog uverenja da je ova država, iako industrijski razvijena i bogata, u socijalnom pogledu daleko ispred njihove domovine.
Egzodus milionera
Istraživači „Global Wealth Review“ procenjuju da je prošle godine u svetu bilo 13,6 miliona ljudi s imovinom vrednijom od milion američkih dolara, od kojih je iste godine emigriralo 82.000 njih, najviše iz Francuske (12.00) zbog, kako se navodi u istraživanju, sve ćešćih terorističkih napada, ali i rasta desničarskog populizma u toj zemlji. Na drugom mestu je Kina, iz koje se iselilo 9.000 „crvenih bogataša“, ali ne zbog političke situacije, već zbog želje da sa svojim porodicama žive u državama koje imaju kvalitetnije zdravstvo i obrazovanje. Na listi odbeglih milionera slede Brazil (8.000), Indija (6.000) i Turska, iz koje je prošle godine otišlo takođe 6.000 milionera, što je, međutim pet puta više nego 2015. godine. Najčešći razlozi koje turski bogataši navode za iseljavanje su rast terorističkih napada i veoma nestabilna situacija u zemlji nakon neuspešnog državnog udara 2016. godine.
Vladimir Adonov