Svaki deseti građanin Evropske unije kupuje proizvode ili plaća usluge koji potiču iz neprijavljenog rada dok 4% priznaje da rade na crno.
Istovremeno 3% ispitanika u najnovijem evropskom istraživanju navodi da ih poslodavci delom isplaćuju “na ruke”, odnosno da su dobili neprijavljeni novac. Oni koji rade na crno godišnje zarade u proseku 300 evra dok oni koji ga koriste na to utroše 200 evra. Radnike na crno građani EU uglavnom angažuju za renoviranje stanova, popravku kola, čuvanje dece. Članice EU u cilju pretvaranja rada na crno u legalan pojednostavljuju procedure, daju poreske olakšice, rade na podizanju kulture plaćanja poreza, ali i nastoje da pravovremeno otkriju neprijavljeni rad i strogo ga kazne.
Novo specijalno istraživanje Evropske komisije Eurobarometar pokazalo je da je neprijavljeni rad ili rad na crno i dalje raširen po Evropi ali i da se viđenje tog problema razlikuje od članice do članice.
Na probleme uočene u istraživanju Komisija će u aprilu odgovoriti predlogom za pokretanje evropske platforme za otkrivanje i sprečavanje neprijavljenog rada. Cilj te platforme biće i poboljšanje saradnje između članica kako bi se efikasnije borile protiv rada na crno.
“Neprijavljeni rad za posledicu ima ne samo izlaganje radnika opasnim uslovima rada i manju zaradu, već i pad vladinih prihoda i potkopavanje sistema socijalne zaštite. Članice moraju da sprovode politike kojima se obeshrabruje rad na crno a ohrabruje njegova transformacija u redovan rad i da više sarađuju u borbi sa tim problemom”, istakao je evropski komesar za zapošljavanje, socijalna pitanja i inkluziju Laslo Andor (Laszlo).
Аndor je dodao da će zahvaljujući evropskoj platformi za sprečavanje rada na crno biti poboljšana saradnja između brojnih organa nadležnih za sprovođenje zakona, uključujući inspekcije rada, migracione vlasti, službe socijalnog osiguranja, poreske itd.
Niža cena ili usluga prijatelju
Robu ili usluge iz rada na crno u prethodnih godinu dana kupilo je 11% ispitanika iz EU od kojih 60% kaže da je to uradilo zbog niže cene a 22% da bi učinilo uslugu prijatelju, rođaku ili komšiji.
Od 4% ispitanika koji su priznali da su radili na crno 50% ističe da je to bilo korisno za obe strane, 21% navodi da ne može da nađe legalan posao, 16% ukazuje na previsoke poreze na redovan rad a 15% kaže da radi na crno jer nema druge prihode. Građani sa juga EU najčešće ukazuju na problem nalaženja regularnog posla (41%) ili na to da su bez prihoda (26%).
Najveći udeo ispitanika koji kažu da rade na crno registrovan je u Letoniji, Holandiji i Estoniji (11%), pokazalo je istraživanje.
Na plaćanje neprijavljene robe i usluga Evropljani u proseku troše 200 evra godišnje dok oni koji rade na crno za to godišnje uzmu prosečno 300 evra.
Najtraženije usluge i proizvodi iz rada na crno su popravke u kući i renoviranje, popravka kola, čišćenje kuće, čuvanje dece, hrana.
Hranu na crno kupuje 41% ispitanika u Bugarskoj, 36% u Letoniji, 33% u Mađarskoj, 27% u Estoniji i Hrvatskoj.
Udeo ispitanika koji kupuju robu ili usluge iz neprijavljenog rada u Grčkoj je 30%, Holandiji 29%, Letoniji 28%, Danskoj i na Malti 23% dok je u Poljskoj samo 5%, Nemačkoj 7% a u Velikoj Britaniji i Španiji 8%.
Da prima deo plate “na ruke” priznalo je 3% ispitanih i uglavnom je reč o zaposlenima iz malih firmi. Kod 28% onih koji dobijaju neprijavljeni deo zarade taj deo je manji od 25% bruto godišnjeg prihoda, kod 10% dostiže između 25 i 49%, kod 8% između 50 i 74% a kod 9% između 75 i 100% godišnjeg prihoda.
Gledano po regionima, deo “keša na ruke” u godišnjem prihodu kod onih koji ga dobijaju najveći je u članicama EU iz južne Evrope (69%) a slede istočna i centralna Evropa (29%) dok je u zapadnoj Evropi i nordijskim zemljama taj deo manji – 17% odnosno 7%.
Poređenje podataka iz novog Eurobarometra sa prethodnim istraživanjem iz 2007. pokazalo je da obim neprijavljenog rada stagnira ali da ima razlika od zemlje do zemlje. Tako je u Letoniji rad na crno znatno smanjen dok je u Španiji i Sloveniji blago povećan. Istovremeno je u Grčkoj, Sloveniji, na Malti i Kipru zabeležen spektakultaran rast tražnje rada na crno.
Učestalost isplate zarade “na ruke” smanjena je pak tokom krize, posebno i centralnoj i istočnoj Evropi, ali je porasla u Grčkoj.
U izveštaju Zaposlenost i socijalni razvoj u Evropi (ESDE) iz 2013. analizirane su različite mere koje su preduzele članice u borbi sa neprijavljenim radom – inicijative za uvođenje rada na crno u legalne tokove kroz pojednostavljenje administracije i direktne poreske olakšice, mere za podizanje “morala i kulture plaćanja poreza”, kao i one za bolje otkrivanje i oštrije kažnjavanje neprijavljenog rada.
Istraživanje je obuhvatilo 26.563 ispitanika iz različitih socijalnih i demografskih grupa iz svih 28 članica EU.
Izvor: inkluzija.gov.rs