Grupa lekara je nedavno upozorila Svetsku zdravstvenu organizaciju da korona čestice mogu da putuju vazduhom. Ovakva tvrdnja je proizašla iz skorašnjih otkrića da na nebu postoje brojne zajednice bakterija, virusa i gljivica. One doslovno imaju svoje nebeske auto puteve kojima se prevoze širom sveta, piše Predrag Slijepčević, predavač na Univerzitetu Brunel u Londonu.
Mikrobi, ti nevidljivi delići biološke materije upravljaju Zemljom milijardama godina. Biljke i životinje pojavile su se kao nusproizvodi udruživanja mikroba tek nedavno u istoriji naše planete.
Nije lako razumeti mikrobe.
Naučnicima je trebalo mnogo vremena da otkiju postojanje ljudskog mikrobioma, kolekcije virusa, bakterija i gljivica unutar i izvan naših tela. Ona nas povezuje s ostatkom mikrobskog oblaka, prisutnog svuda gde život može da opstane.
Sopstveni prevoz širom sveta
Od nedavno saznajemo da postoji čak i mikrobiom visoko na nebu. To su mikrobi koji se transportuju uvis i zatim prebivaju u donjim delovima atmosfere. Nalazimo ih u srednjoj i gornjoj troposferi na visinama između 8 i 12 kilometara iznad zemlje, i u donjoj stratosferi na visinama do 15 kilometara.
Šta više, pridružujući se planetarnom sistemu vetrova, ove biološke forme stvaraju sopstvene autoputeve na nebu, koji ih prevoze širom sveta.
Nevidljive zajednice kruže iznad zemlje
Naučnici su prvi put nedvosmisleno utvrdili postojanje bakterija na nebu u pionirskim studijama objavljenim 2013. i 2018. godine. To nisu izolovani mikroorganizmi koji su se tamo slučajno zadesili.
Bakterijske zajednice kruže nebom u velikom broju, tako da svaki kubni metar troposferskog vazduha sadrži po nekoliko stotina hiljada bakterija.
Između 60 i 100 odsto bakterija u prikupljenim uzorcima bile su žive i obično su živele na nebu duže od pet dana. Analizom njihovog genetskog materijala potvrđeno je prisustvo desetina različitih bakterijskih vrsta.
Međutim, troposferske zajednice bakterija bile su manje složene od nekih bakterijskih zajednica na zemaljskim staništima.
Samo bakterije preživljavaju put u nebo
Ali bakterije nisu jedine sićušne forme života na nebu. Sada znamo da nebeski mikrobiom uključuje viruse, pa čak i gljivice. Donji slojevi atmosfere su puni „sićušnog“ života, koji je veoma dobro prilagođen okruženju.
Samo bakterije koje su otporne na ultraljubičasto zračenje, nedostatak vode i visoke nivoe opasnih oksidanasa kao što je ozon, preživljavaju put u nebo, gde se hrane ugljenikovim jedinjenjima koja su dostupna u atmosferi.
Bakterijska jezgra za formiranje oblaka
S obzirom na ovo zaista negostoljubivo okruženje, istraživanje bakterijskog ponašanja na nebu može biti korisno za razumevanje preživljavanja mikroba u svemiru. Bakterije aktivno rastu u oblacima i igraju važnu ulogu u procesima Zemljine atmosferske hemije.
Recimo, neke bakterije u vazduhu podstiču zamrzavanje vode. To se događa na sličan način na koji neke biljne bakterije koriste specijalne proteine kako bi se led stvorio na lišću i oštetio ga, otvarajući put bakterijama da inficiraju biljke.
Bakterije u vazduhu i čestice leda koje neke od njih mogu da nose, postaju jezgra neophodna za formiranje oblaka.
Virusi prekrivaju planinske masive
Razumevanje atmosferskog mikrobioma i njegovih autoputeva na nebu može pomoći da shvatimo kako se mikrobi koji izazivaju bolesti transportuju oko planete.
U nedavnoj studiji, naučnici su otkrili viruse koji padaju sa neba u velikom broju. Oni poput nevidljivih snežnih pahuljica prekrivaju planinske masive Sijera Nevade u Španiji, gde su postavljeni detektori za viruse.
Gljivica „čergar“ mogući uzročnik Kavasaki bolesti
Zahvaljujući mikrobskim auto putevima na nebu, genetski identični virusi mogu se naći na različitim i udaljenim lokacijama širom planete. Ova vrsta putanje možda je odgovorna za širenje misteriozne Kavasaki bolesti, koja kod dece može izazvati srčane probleme, ali čiji tačan uzrok nije poznat.
Grupa japanskih naučnika je utvrdila da je to eventualno posledica gljivičnog toksina, koji se prenosi nebeskim mikrobskim autoputem od Kine do Japana.
Analizom uzoraka vazduha iznad Japana tokom godine kada je bolest Kavasaki najčešća, utvrđeno je da je dominantna mikrobska vrsta bila gljivica kandida. Laboratorijski eksperimenti pokazali su da ova gljivica može izazvati Kavasaki bolesti u miševima.
Auto putevi zaraze
Poslednjih meseci ceo svet prati sagu o pandemiji virusa Kovid–19. Znamo da se virus širi ljudskim kontaktom, ali grupa lekara je nedavno upozorila Svetsku zdravstvenu organizaciju da virusne čestice mogu da putuju vazduhom.
Neki naučnici čak spekulišu da je virus Kovid 19 mogao da se prenese između zemalja na sličnim geografskim širinama mikrobskim autoputevima kroz atmosferu.
S obzirom da smo tek počeli da shvatamo ulogu mikroba ovde na Zemlji, čini se da ima još mnogo toga što nas čeka da naučimo o mikrobima koji žive visoko iznad naših glava.
Izvor: Predrag Slijepčević, theconversation.com