Zbog svoje raznovrsnosti i kvaliteta, alepski sapun se naziva i „kraljem među sapunima“. Kao što mu ime govori, sapun je poreklom iz drevnog sirijskog grada Alepa. To je stecište raznih civilizacija i imperija. Grad koji je u dva navrata pominjao i Vilijem Šekspir. Do skorašnjih turobnih ratova bio je poznat upravo po sapunu, koji se na tradicionalan način pravi hiljadama godina, uz iste metode i sastojke.
U današnjem svetu ime grada se skoro unisono izgovara kao Alepo. U doba antike bio je poznat kao Kalpe ili Kalibon. Grci i Rimljani su ga znali kao Beroea. Tokom krstaških ratova, i ponovo tokom mandata za Siriju i Liban od 1923. do 1946. godine, korišćen je naziv Alep. Tako je ime Alepo svojevrsna italijanizovana verzija prethodnog imena.
Alepo je glavni grad istoimene pokrajine, najmnogoljudnije u Siriji. Sa procenjenom populacijom od 2.098.000 stanovnika po cenzusu iz 2021. godine, do skoro je bio najveći grad u Siriji. Sada je taj epitet preuzeo glavni grad Damask.
Alepo je jedan od najstarijih neprekidno naseljenih gradova na svetu. Spekuliše se da je verovatno bio naseljen još tokom šestog milenijuma pre nove ere. Iskopavanja na lokalitetima Tel as-Savda i Tel al-Ansari, južno od starog jezgra grada, pokazuju da su tu oblast zauzeli Amoreti u drugom delu trećeg milenijuma pre nove ere.
Alepo, biser Levanta
Alepo se smatra jednim od glavnih centara arapske tradicionalne i klasične muzike. Kudud Al Halabija (doslovno „muzičke mere Alepa“ su tradicionalne sirijske pesme koje kombinuju tekstove na klasičnom arapskom jeziku na osnovu poezije Al-Andalusa) uvrštene su na UNESCO listu nematerijalnog kulturnog nasleđa.
Alepo je okružen zasadima maslina, orašastim plodovima i voćem. Njegova kuhinja je proizvod plodne zemlje duž Puta svile (ukoliko ikada zađete u ove krajeve ne propustite kibeh meqliyyeh darawish).
Sve do izbijanja bitke za Alepo u julu 2012. godine između sirijske vlade i opozicije, grad je bio poznat po autentičnom noćnom životu, iako sada to deluje potpuno nadrealno.
Grad su činili mnogobrojni hamami (u jednom momentu njih 177), džamije, sukovi iz 14. veka. Deo istorije čiju patinu su stvarale mnogobrojne ere, od antičke, preko ranoislamske, seldžučke, mamlučke, otomanske, francuske. Zapadna predgrađa Alepa su dom grupi istorijskih mesta i sela poznatih kao Mrtvi gradovi. Oko 700 napuštenih naselja u severozapadnim delovima Sirije pre 5. veka sadrže ostatke hrišćanske i vizantijske arhitekture. Alepo spominje u svojim delima i legendarni Vilijem Šekspir, u Magbetu i Otelu.
Al-Madina suk odnosno bazar, bio je uz prekide aktivan trgovački centar za uvoznu luksuznu robu. Poput sirove svile iz Irana, začina, vunu, boje iz Indije, kafu iz Damaska. I sapun, koji je pre turobih ratova bio glavna asocijacija na Alepo širom sveta. I koji je po verovanjima upravo i nastao u glavnom gradu Levanta.
Tehnika izrade
Poreklo sapuna iz Alepa je nepoznato, ali postoje brojne neproverene tvrdnje o njegovoj drevnosti. Povezuju ga i sa egipatskim i sirijskim kraljicama, Kleopatrom i Zenobijom, koje su ga koristile. Iako se tvrdilo da je koncept pravljenja sapuna uveden na Zapad sa Levanta nakon prvih krstaških ratova, sapun je bio poznat Rimljanima u prvom veku nove ere. Zosimo iz Panopolisa je opisao proces stvaranja sapuna u jednom od svojih spisa.
Tokom mnogo vekova, pravljenje prvog tvrdog kastiljskog sapuna (tvrdi sapun na bazi maslinovog ulja napravljen u stilu sličnom onom koji potiče iz regije Kastilja u Španiji) sastoji se od nepromenjenog procesa, čiji sastojci su uvek, bez izuzetka, isključivo bili maslinovo ulje i lovorovo ulje (tačnije ulja lovorovih bobica, vode i lužine).
Alepski sapun je u potpunosti biorazgradiv. Proces saponifikacije počinje zagrevanjem vode (ispod kazana je vatra koja zagreva sadržaj do ključanja) i natrijum hidroksida do određene temperature u velikom kotlu. Potom se dodaje maslinovo ulje, koje se drži na visokoj temperaturi 12 sati, nakon čega se ostavlja da odstoji. Jedan od trikova starih majstora je zagrevanje smese destilacijom vodene pare. To omogućava bolju kontrolu temperature, jer ukoliko temperatura postane previsoka, ulja gube svoja korisna svojstva i esencije.
Sledećeg dana zagreva se sav sadržaj u kazanu, koji se meša sa lovorovim uljem koje je prethodno proceđeno. U ovom trenutku, sapun je velika, zelena, ravna masa koja se ostavlja na jedan dan kako bi se stvrdnula i ohladila. Dok se sapun hladi, radnici sa drvenim daskama vezanim za noge hodaju preko sapuna kako bi pokušali da ujednače debljinu.
Devet meseci za sušenje
Dobijena sapunska pasta se zatim nekoliko puta ispira slanom vodom kako bi se uklonili tragovi kaustičnih supstanci. Natrijum hlorid koji se nalazi u alepskom sapunu potiče iz ove faze. Voda se zatim uklanja iz kotla i reciklira. Ove faze su deo procesa saponifikacije.
Ulje se transformiše u molekule sapuna prirodnom hemijskom reakcijom između ulja i natrijum hidroksida, nakon čega se sapunska pasta raspoređuje u umivaonik i gladi po površini. Kada očvrsne, ručno se seče na karakteristične blokove sapuna. Kao što su slikari ostavljali svoje ime na platnu, i stari persijski majstori na svojim tepisima Kom, Isfahan ili Tabris, tako je i svaki imao ručno otisnuto ime ili pečat kuće koja je iza njegovog pravljenja stajala.
Poslednji čin u proizvodnji je polaganje sapuna na palete koji se dele u odnosu na procente lovorovog ulja (koncentracija lovorovog ulja, obično 2-20%, određuje kvalitet i cenu sapuna), pre nego što se stave u provetrene podrume, daleko od sunca.
Ova faza ujedno označava i početak perioda sušenja koje traje najmanje devet meseci. Tokom ovog perioda sapuni oksidiraju na površini i poprimaju žutu, braonkastu boju, zadržavajući maslinasto zelenu boju iznutra. Tokom ove faze alepski sapun gubi trećinu svoje težine (sa 300 grama na 200 grama), dok se sadržaj vlage u sapunu takođe smanjuje, čineći sapun tvrdim i dugotrajnim. Dok stari, sapun prolazi kroz nekoliko hemijskih promena. Slobodni alkalni sadržaj sapuna (koji nije reagovao sa uljem tokom saponifikacije) se raspada pri sporoj reakciji sa vazduhom.
Nakon završetka perioda sušenja sapuni se čiste, umotavaju u folije, pakuju i stavljaju na palete kako bi bili spremni za isporuku.
Moderna proizvodnja
U 20. veku, uvođenjem hladnog procesa pravljenja sapuna, zanatlije iz Alepa počeli su da dodaju razne biljke i eterična ulja u svoje sapune. Te novine nisu preterano zainteresovale i inicirale lokalno stanovništvo da promeni svoje higijenske navike, satkane od maslina i lovora, i ničega drugog.
Danas se većina sapuna iz Alepa, posebno onaj koji sadrži više od 16% lovorovog ulja, izvozi u Evropu i Istočnu Aziju. Sapun se odavno ne koristi isključivo kao sredstvo za svakodnevno pranje ruku i tela, već i kao maska za lice, krema za brijanje i kupka za bebe. Lovorovo ulje dokazano je efikasno sredstvo za čišćenje sa antimikrobnim i antigljivičnim svojstvima. I za kraj jedan kuriozitet, za razliku od većine sapuna, neki alepski sapuni će plutati u vodi, za dodatni ugođaj.
Izvor: Forbes
Foto: Pixbay