Privremeno odustajanju Sjedinjenih Država od vojne intervencije u Siriji i određeno ublažavanje odnosa prema Iranu, izazvali su negativne rekacije najvažnijih američkih saveznika – Saudijske Arabije i Turske. Međutim, najave zvaničnika Saudijske Arabije o većoj samostalnosti u spoljnoj politici u odnosu na američke interese i ekonomsko približavanje Turske i Kine, ne znače da će doći do značajnijih promena u strateškim ciljevima Sjedinjenih Država na Bliskom i Srednjem istoku, niti da je na vidiku razlaz dojučerašnjih bliskih saveznika, ocenjuje ruski politikolog Boris Dolgov u analizi koju objavljuje „Gazeta“.
Saudijska Arabija sebe smatra predvodnikom sunitskog islamskog sveta. Ta zemlja je od 2011. godine, odnosno od početka „arapskog proleća“, pružala podršku sunitskim pokretima koji su u mnogim zemljama došli na vlast. Takođe, od početka sukoba u Siriji, Rijad je otvoreno podržavao naoružanu sunitsku opoziciju. Što se tiče odnosa prema šiitskom Iranu, Saudijska Arabija, kao i druge zalivske monarhije ujedinjene u Savet za saradnju arapskih zemalja Persijskog zaliva (SSAZPZ), vidi u njemu opasnost još od vremena Iranske revolucije 1979. godine.
Turska umnogome ima isti stav kao i Saudijska Arabija u pogledu sirijskog sukoba i stvaranja bloka sunitskih država. Deo turskog rukovodstva koji propoveda ideologiju „neoosmanizma“ ne zaboravlja da je Sirija 400 godina bila deo Osmanskog carstva. Što se tiče politike prema Iranu, Turska se sa njim nadmeće za vodeću ulogu u regionu, tako da slabljenje Irana, sirijskog saveznika, svakako odgovara spoljnim interesima Turske.
Značajnu ulogu u politici Saudijske Arabije i Turske prema Iranu igra i faktor sunitsko-šiitskog sukoba, koji se pojačao od početka sirijskih sukoba. Odnos Saudijske Arabije i Turske prema Siriji i Iranu u velikoj meri se poklopio sa strategijom Sjedinjenih Država i njihovih saveznika iz NATO-a i Izraela. Upravo bi uklanjanje Asadova režima, saveznički nastrojenog prema Iranu, omogućilo da se izvede konačan udarac po iranskim nuklearnim objektima, uguši libanski šiitski pokret „Hezbolah“ koji podržava Siriju, i umanji iranski uticaj u Iraku. Planirani američki vojni napad na Siriju imao je za cilj da razbije sirijsku vojsku, izazove pad Asada i dovede na vlast sunitsku opoziciju, prema očekivanjima njenih pripadnika, kao i Saudijske Arabije i Turske koje ih podržavaju. Saudijska Arabija i neke članice SSAZPZ-a bile su čak spremne da pokriju troškove američkog napada na Siriju.
Odustajanje SAD-a od vojne intervencije u Siriji poremetilo je te planove. Uporedo sa tom odlukom je došlo i do izvesnog ublažavanja odnosa Sjedinjenih Država prema Iranu, nakon izbora novog iranskog predsednika Hasana Ruhanija i njegovih izjava da je spreman da sarađuje sa Zapadom u vezi sa iranskim nuklearnim programom. Promene u američkoj politici prema Siriji i Iranu izazvale su razočaranje i nezadovoljstvo pre svega u vrhu Saudijske Arabije, ali i Turske. Očigledan demarš Saudijske Arabije jeste odbijanje predloga da postane privremena članica Saveta bezbednosti UN-a. Mnogi mediji su preneli navode načelnika obaveštajne službe Saudijske Arabije Bandara bin Sultana da bi ta zemlja mogla da preispita svoju saradnju sa Sjedinjenim Državama u pogledu nabavke naoružanja i isporuke energenata, i ograniči usklađivanje svoje politike prema Siriji sa američkim ineteresima. Što se tiče Turske, planirana nabavka savremenih sistema protivvazdušne odbrane dugog dometa od Kine, za određeni broj analitičlara takođe predstavlja svojevrsnu poruku Turske zvaničnom Vašingtonu.
Ipak, rano je govoriti o značajnijim promenama. Do sličnih zahlađenja u savezničkim odnosima dolazilo je i ranije. Za vreme arapsko-izraelskog rata 1973. Saudijska Arabija je koristila naftu kao oružje, tako što je znatno smanjila isporuku energenata zapadnim zemaljama. Turska je, na primer, ograničila saradnju sa NATO-om u vreme zaoštravanja grčko-turskih odnosa zbog kiparskog problema.
Sa druge strane, obe zemlje su u političkom i vojnom smislu povezane sa SAD-om i Zapadom, i u velikoj meri i dalje zavise od njih. SAD su jamac sigurnosti za Saudijsku Arabiju i za ostale članice SSAZPZ-a. U Bahreinu se nalazi baza 5. američke flote. Mnogi predstavnici privredne, političke i finansijsko-ekonomske elite, uključujući i članove vladajućih dinastija članica SSAZPZ-a, poslovno su vezani za SAD i Zapad.
Polazeći od toga, teško je zamisliti da bi Saudijska Arabija mogla da vodi potpuno nezavisnu politiku u regionu, a pogotovo da je usmeri protiv američkih interesa. Kad je reč o zbližavanju Turske i Kine, ono je moguće, ali će se najverovatnije zadržati u ekonomskim okvirima. Za neku ozbiljniju saradnju Turska i Kina gotovo da i nemaju zajedničke strateške ciljeve, a spoljnopolitički prioriteti su im previše različiti. Prema tome, određene promene u američkim odnosima prema Iranu i Siriji, kao i negodovanje Rijada i Ankare oko toga, ne znače i da je došlo do značajnih promena strateških ciljeva Sjedinjenih Država na Bliskom i na Srednjem istoku, niti da je na vidiku razlaz dojučerašnjih bliskih saveznika.
izvor:Gazeta.ru.