Želite malo avanture i boravka na otvorenom, da otkrivate istorijske spomenike i uživate u prirodi, a pri tom da ne idete daleko od kuće? Kada ste poslednji put istraživali Beograd, njegovu tvrđavu, ušće Save u Dunav, Veliko ratno ostrvo i mogućnosti i priče koje oni pružaju? Ili vam je domaće dvorište dosadno? A potrebno je samo malo mašte i dobre volje.
Retko koji grad ima takav “bolnički karton“, prepun raznoraznih ratova, previranja, stalnih razaranja i obnova, kao Beograd. Naslage ludila pojedinaca, snova o veličini na granici Istoka i Zapada, sukoba civilizacija i bolnih promena, taložile su se vekovima tvoreći jedinstvenu kulturnu i arhitektonsku celinu na ušću dve velike reke.
Baš tu, na beogradskom grebenu na desnoj obali Save, pre skoro dve hiljade godina, Flavijeva IV legija napravila je svoje utvrđenje, rimski kastrum, čiji ostaci su i danas vidljivi. Rimska IV legija, nazivana još i “srećnom“, zbog svojih vojnih uspeha, sazdala je jednu od najvećih i najsigurnijih tvrđava onog doba, kao branik tadašnjeg Rimskog carstva.
Ostaci prvobitnog kastruma na beogradskoj tvrđavi mogu se videti na zidinama levo od srednjovekovne Dizdareve kule, u kojoj je danas smeštena gradska opservatorija, gledano iz pravca kafića „Oh, Cinema“ i restorana „Kalemegdanska terasa“. To je deo kosog zida, sa širim udubljenjima i tragovima starih kula, preko kojih su kasniji osvajači slagali svoje kockice u mozaiku. Posle Rimljana, svoju tvrđavu gradili su i Vizantinci, despot Stefan Lazarević, Turci i Austrijanci. Ujedno i rušitelji i graditelji Beograda, za sobom su ostavili bogatu istoriju i mnogobrojne priče koje su, vremenom, postajale prave beogradske bajke.
Bunar snova
Jedno takvo mesto, koje je godinama privlačilo Beograđane svojim mističnim izgledom i prilično krvavom prošlošću, nalazi se u blizini spomenika Pobednik. Rimski bunar napravili su Austrijanci između 1717. i 1731. godine i zatvoren je za javnost, iako je nekad bio turistička atrakcija u ponudi glavnog grada. Doduše, otvaran je povremeno, povodom pojedinih kulturno- umetničkih događaja. Poslednji put, u trajanju od devet dana, prošlog septembra, tokom Dana evropske baštine.
Vremenom je postao Rimski, iako su ga graditelji nazvali Velikim bunarom, zbog svojih impozantnih dimenzija. Da li ga je narod kroz mnogobrojna maštanja povezao sa rimskim osvajačima, ili je na mestu današnjeg bunara zaista postojala slična građevina iz tog perioda, ostaje obavijeno velom slatke tajne. Tek, nema sumnje da je veliki.
Detaljno ispitivanje bunara obavljeno je 1940. godine. Dubok je ukupno 60,15 metara a prečnik na vrhu iznosi 3,40 metara, dok je pri dnu sužen na dva metra. Oko njega se nalaze dvostruke spiralne stepenice. Dno bunara nalazi se ispod dna reke Save a voda u njemu najverovatnije se slila sa platoa Gornjeg grada.
Svakakve legende vezane su za ovo mesto, od strahovitih mučenja, do skrivenog blaga i tajnih prolaza ispod Save a vremenom će biti samo još više ispričanih priča. Ubistvo jedne Beograđanke u Rimskom bunaru 1956. godine poslužilo je kao inspiracija Dušanu Makavejevu za film „Ljubavni slučaj službenice PTT-a“. Sudeći po entuzijazmu i posvećenosti zaposlenih u JP „Beogradska tvrđava“ do sledećeg otvaranja masivnih gvozdenih vrata ćudljivog bunara neće proteći mnogo vremena.
|
Nebo nad Beogradom
Štrapacirung
Završili ste šetnju po Gornjem gradu, obišli vojni i prirodnjački muzej i opservatoriju, usput odmorili u nekom od popularnih kafića, možda odigrali koju partiju basketa na „Zvezdinim“ ili „Partizanovim“ terenima, i sad ste spremni da krenete dalje. Spuštate se na Donji grad, kroz Defterdarevu kapiju i pored Barutane, ili, idući od Dizdareve kule, pored crkve Ružice i crkve Svete Petke, prolazeći ispod kule Jakšića. Usput obnavljate svoje znanje iz istorije i saznajete prava imena mesta pored kojih ste i ranije prolazili. Pod zidinama tvrđave nalaze se ostaci Mitropolijske palate, nekadašnjeg sedišta srpske srednjovekovne crkve u Beogradu. Ispod nje se nalaze turski amam, pretvoren u planetarijum, i barokna Kapija Karla VI, iz 1736. godine. Tako se tri razdoblja u istoriji grada nalaze duž jednog zida, od amama do Nebojša kule.
Topovska kula, izgrađena u XV veku, nekada je bila tik uz vodu. Turci su joj dogradili jedan sprat i koristili je kao tamnicu. U njoj je pogubljen grčki heroj Rigas Fereos, kod nas poznatiji kao Riga od Fere. A Nebojša kula i danas ponosito stoji i gleda na Ušće.
Ni na nebu ni na zemlji
Za plovidbu Savom i Dunavom i viđenje Beograda iz perspektive njegovih reka pruža se mnogo prilika. Tokom sezone, Turistička organizacija Beograda nudi ture u trajanju od sat i po vremena, sa stručnim vođstvom, po ceni od 250 dinara za odrasle. Plovidba počinje kod hotela „Jugoslavija“, ide pored Velikog ratnog ostrva, Savom ispod mostova do rukavca kod Ade Međice, gde je “okretnica“. Od ove godine postoji i privatni „Metro na vodi“, sa nešto nižim cenama i sličnom trasom.
Moguće je iznajmiti i veće brodove, koji naplaćuju plovidbu po satnici. Pošto mnogi od njih rade i kao restorani, ni ukusan ručak nije daleko. Cene ovakvog aranžmana kreću se od 4.500 dinara do 300 evra po satu.
Kad smo već kod ribljih specijaliteta, obe savske obale nude mali milion splavova i ribljih restorana, pa čak često i kod vlasnika privatnih splavova može da se nađe dobra čorba ili riba “na lešo“, po simboličnoj ceni. Dunav, međutim, nudi gospodske restorane, od čarde „Stara koliba“ na samom Ušću, sa autentičnim ambijentom i jedinstvenim pogledom na beogradsku tvrđavu, do nedavno renoviranog starog „Šarana“ u Zemunu. Tu ne možete mnogo da pogrešite.
Marko Miladinović
broj 1, novembar 2004.