Investitorima iz regiona je od ove godine dostupna inovativna regionalna platforma za trgovanje hartijama od vrednosti, kao rezultat projekta SEElink u koji su uključene berze iz Beograda, Ljubljane, Zagreba, Banja Luke, Skoplja i Atine, a interesovanje za povezivanjem nedavno je izrazila i berza u Bukureštu. Zahvaljujući elektronskom prosleđivanju naloga između članova berzi učesnica u projektu, investitor koji, na primer boravi u Srbiji, može kod svog brokera da izda naloge za trgovanje i na berzama u Ljubljani ili Atini.
Ideja regionalnog povezivanja tržišta Jugoistočne Evrope javila se samo nekoliko godina nakon postupnog reosnivanja i osnivanja berzi u zemljama regiona. Svest o nedovoljnoj atraktivnosti pojedinačnih tržišta velikim globalnim investitorima, nedostatku značajnijeg broja kompanija velike tržišne kapitailzacije i raznovrsnih dužničkih i izvedenih tržišnih instrumenata, navele su berze u ovom regionu da već početkom dvehiljaditih godina razmatraju mogućnosti povezivanja tržišta, pre svega na informacionoj osnovi, uz istovremenu analizu tadašnjih regulatornih i sistemskih pretpostavki koje su predstavljale najznačajnija ograničenja za realizaciju te ideje.
Naredne godine su još više ukazale na značaj regionalnog povezivanja tržišta kapitala. Svetska finansijska kriza je 2007. godine skoro uništila likvidnost na mladim tržištima kapitala Jugoistočne Evrope, a neprekidni proces globalizacije i integracije velikih berzanskih igrača, kao i povećavanje složenosti i zahteva regulative EU, kojoj sva tržišta u regionu pripadaju ili joj teže, još više su ubrzali i potencirali značaj povezivanja manjih tržišta kapitala.
Istovremeno, poslednju deceniju obeležila su ne samo regionalna, već i interkontinentalna povezivanja najrazvijenijih tržišta kapitala: 2007. godine došlo je do spajanja Njujorške i Euronext berze, tržišta NASDAQ i OMX spojila su se 2008. godine, dok je početak tekuće, 2016. godine obeležen procesom spajanja Deutsche i Londonske berze. S druge strane, najznačajniji proces integracije berzi u regionu prethodnih godina dogodio se 2009. godine, kada su se u okviru tadašnje CEE grupe objedinile berze iz Beča, Budimpešte, Ljubljane i Praga. Osim zvaničnog udruživanja tržišta kapitala, postojale su i brojne druge inicijative razmene trgovačkih platformi, ujednačavanja regulative i zajedničke distribucije informacija.
Inovativna platforma
Beogradska berza je već duži niz godina aktivno uključena u inicijative za regionalno povezivanje tržišta kapitala. Ideja da se investitorima iz jedne države omogući trgovanje tržišnim materijalima u drugoj državi pod potpuno istim uslovima i zahtevima kao i na domaćem tržištu – što predstavlja jednu od najopštijih definicija tržišne integracije, zasnovana je na potrebama da se snize troškovi, poveća likvidnost, kao i transparentnost i usklađenost procesa računovostvenog izveštavanja.
Angažman Beogradske berze u okviru regionalnih udruživanja ogledao se u prethodnim godinama kroz njeno učešće u projektu zajedničkog portala za distribuciju informacija iz trgovanja zemalja članica bivše SFRJ – SEM-ON.NET, a zatim kroz zajedničku distribuciju podataka iz trgovanja i racio pokazatelja sa berzama iz Skoplja i Sofije. Berze u regionu redovno su sarađivale i kao organizatori zajedničkih investitorskih konferencija, na kojima su kompanije sa tržišta Jugoistočne Evrope zajedno nastupale prema investitorima.
Ipak, početak 2016. godine doneo je najveći pomak u oblasti regionalnog povezivanja, zvaničnim otpočinjanjem projekta SEElink, uz podršku EBRD, koji predstavlja inovativnu regionalnu platformu za trgovanje hartijama od vrednosti listiranim na berzama u Bugarskoj, Makedoniji i Hrvatskoj. Nakon što su projektu zvanično pristupile Beogradska i Ljubljanska berza u februaru ove godine, u međuvremenu su to učinile i berze iz Banja Luke i Atine, dok je svoje interesovanje za uključivanje nedavno izrazila i berza u Bukureštu. Time je ovaj projekat postao jedan od brojčano najobimnijih evropskih projekata povezivanja berzi.
Prve transakcije
Jedna od osnovnih prednosti ovakvog vida povezivanja i proširivanja platforme ogleda se u tome što ona postaje sve atraktivnija kako se uvećava broj uključenih berzi, budući da se, istovremeno, povećava i broj atraktivnih tržišnih materijala i posredno ili neposredno uključenih investitora. Prva transakcija u okviru SEElink platforme obavljena je krajem marta, između brokerske kuće iz Makedonije i brokerske kuće iz Bugarske. Nekoliko dana kasnije objavljene su i vrednosti bluechip indeksa SEE LinX and SEE LinX EWI, čija je osnovna svrha uvećanje vidljivosti regionalnih tržišta na globalnom nivou.
Realizacija projekta SEElink podrazumeva elektronsko prosleđivanje naloga između članova berzi učesnica u projektu, uz zadržavanje nezavisnosti samih tržišta. Na taj način investitor koji, na primer boravi u Srbiji, ima mogućnost da odlaskom samo kod svog brokera izda naloge za trgovanje i na berzama u Ljubljani ili Atini. U prvom kvartalu 2016. godine, nekoliko investicionih društava iz Srbije izrazilo je interes da se uključi u trgovanje na SEElink platformi, dok se potpuna aktivacija učesnika sa srpskog tržišta kapitala očekuje u toku poslednjeg kvartala ove godine.
Natalija Nedeljković, stručni saradnik za PR i marketing Beogradske berze
Finansije top 2015/16