Mnogo mastila je potrošeno na objašnjavanje iznenadnih kolapsa etničkih federacija pod komunističkom vlašću u Sovjetskom Savezu i SFRJ. Stručnjaci su pokušavali to da obrazlože svim mogućim razlozima, etničkim, istorijskim, političkim i religijskim, a malo pažnje se poklanjalo sledećoj činjenici: obe zemlje su bile krajnje heterogene kada je reč o dohodovnim nivoima u njihovim konstitutivnim članicama. Šta više, dohodovne razlike su se podudarale sa etničkim, a povremeno i religijskim razlikama.
Sovjetski Savez se sastojao od 15 republika. U vreme raspada 1991. godine, jaz meren BDP-om po glavi stanovnika između najbogatije republike (Rusije) i najsiromašnije (Tadžikistana) bio je oko 6:1. Uporedimo taj odnos sa nekima od vodećih kapitalističkih zemalja: u SAD, jaz između najbogatijih i najsiromašnijih država iznosi svega 1,5:1; u Italiji, gde su regionalne razlike veoma velike, jaz između njabogatije regije (Vale de Aosta na severu) i najsiromašnije (Kalabrije na jugoistoku) iznosi 3:1; u Španiji, kojoj nisu nepoznate regionalne napetosti, jaz između najbogatije regije (Madrid) i najsiromašnije (Ekstramadura) iznosi 1,7:1; u Francuskoj je jaz 1,6:1 (region Il de Frans oko Pariza u odnosu na Nor Pa de Kale); u Nemačkoj je taj odnos 1,4:1 (Berlin nasuprot Tiringije u bivšoj Istočnoj Nemačkoj).
Dakle, Sovjetski Savez je bio regionalno znatno manje ujednačen nego bilo koja od tih zemalja. Kada pogledamo prve dostupne podatke iz 1958. godine, otkrivamo da je raspon između Rusije, koja je i tada bila najbogatija republika, i najsiromašnijih srednjoazijskih republika iznosio 4:1. Prema tome, međurepublički jaz ne samo da je bio veliki, već se i povećavao nakon Drugog svetskog rata.
Slovenija – Kosovo, 8:1
Ako je donekle razumljivo da su postojale velike regionalne razlike u dohodnim nivoima u Sovjetskom Savezu, državi koja je tada bila najveća na svetu sa teritorijom dva i po puta većom od teritorije Sjedinjenih Država, podatak da je SFRJ, država veličine Mičigena, unutar svojih granica imala međurepubličke dohodne razlike u rasponu 8:1, zaista je nesvakidašnji. Nijedna druga zemlja u Evropi nije imala takav nivo međuregionalne nejednakosti.
U vreme raspada Jugoslavije 1991. godine, najrazvijenija Slovenija na severu imala je nivo dohotka po stanovniku jednak onome u Španiji. Na drugom kraju tadašnje države nalazila se pokrajina Kosovo, čiji je dohodak po stanovniku bio jednak onome u Hondurasu. Dakle, u državi veličine Mičigena, centralna vlada je morala da drži u ravnoteži stanovnike s bogatstvom Španije i one s bogatstvom Hondurasa. Uprkos postojanju skromne preraspodele kroz federalno finansirane agencije, jaz između jugoslovenskih republika je postajao sve veći. Prvi dostupni podaci iz 1952. godine pokazuju da je Slovenija, mereno BDP-om po glavi stanovnika, bila samo četiri puta bogatija od Kosova. Taj jaz je 40 godina kasnije bio udvostručen.
Pouka iz urušavanja komunističkih federacija je da se važan deo razloga za raspad nalazi u nesposobnosti komunističke vlasti da, uprkos svojim uspešnim politikama obrazovanja i smanjivanja razlika među pojedincima, umanji i ogromne, istorijski nasleđene dohodne razlike među svojim konstutitivnim članicama.
Ovaj problem će nastaviti da muči mnoge zemlje. Primera radi, hoće li Kina, sa ogromnim porastom razlika između prosperitetnih obalskih regija i mnogo siromašnije unutrašnjosti, ostati ujedinjena zemlja? Ili, kako će Nigerija da pomiri raspodelu naftnih prihoda između svojih etnički i verski različitih država, čije su razlike u dohotku po glavi stanovnika 4:1?
Na kraju, može li Evropska unija i dalje da apsorbuje sve siromašnije članice bez ugrožavanja sopstvenog jedinstva?