U Hrvatskoj je moratorijum na prodaju poljoprivrednog zemljišta strancima produžen za još tri godine, odnosno do 30. juna 2023. godine. Iskustva drugih zemalja EU su različita, ali je većina država uspela da se izbori, kroz pregovore o pridruživanju, za višegodišnju zabranu prodaje zemlje strancima i nakon ulaska u EU.
Srbija je, izmenama Zakona o poljoprivrednom zemljištu u avgustu 2017. godine, takođe uspela da strancima delimično ograniči kupovinu zemljišta, odnosno da postavi određene uslove za one koji su zainteresovani za srpsku zemlju.
Glavni razlozi za ova ograničenja, koje je navela i Hrvatska prilikom svog zahteva Evropskoj komisiji, su to što poljoprivrednici u novim, odnosno budućim, članicama EU još uvek imaju nižu prosečnu kupovnu moć u odnosu na poljoprivrednike Evropske unije, što još uvek postoji neravnoteža između njihove kupovne moći i cene poljoprivrednih zemljišta, kao i to što povrat zemljišta u nekim državama još nije do kraja uređen i ima dosta nerešenih predmeta.
Kupci moraju da žive u Srbiji najmanje 10 godina
Srbija je u avgustu 2017. godine donela izmene i dopune Zakona o poljoprivrednom zemljištu, koje su stupile na snagu 1. septembra te godine, a kojima je sprečena potpuna liberalizacija prometa poljoprivrednim zemljištem. To je bilo predviđeno Sporazumom o stabilizaciji i pridruživanju, čije odredbe izjednačavaju prava građana Srbije i EU pri kupovini poljoprivrednog zemljišta.
Izmenama Zakona iz 2017. godine predviđeno je da stranac državljanin zemlje EU koji želi da kupi zemlju u Srbiji mora da ima bar 10 godina prebivalište u našoj zemlji, odnosno u jedinici lokalne samouprave u kojoj želi da kupi zemljište. Takođe, mora da ga obrađuje najmanje tri godine, mora da ima registrovano poljoprivredno gazdinstvo, mašine i opremu da bi obavljao poljoprivrednu proizvodnju, a maksimalna površina zemljišta koju može steći u svojinu iznosi dva hektara.
Prilikom izmena ovog zakona ministarstvo poljoprivrede je isticalo da su „nadležna tela koristila analize dobre prakse država članica EU koje su se već susretale sa ovim pitanjem, uključujući Mađarsku i Poljsku, kako bi se što bolje sagledala najoptimalnija rešenja i efekti“.
Stranim državljanima iz zemalja EU tako je donekle ograničena kupovina zemljišta, a precizirana je i zabrana prodaje poljoprivrednog zemljišta u zoni od 10 kilometara od granice.
U Ministarstvu poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede za “Blic Biznis” su potvrdili da su ovi propisi i dalje na snazi, odnosno da se ništa nije menjalo u protekle tri godine u pogledu uslova za prodaju poljoprivrednog zemljišta strancima. Ipak, nismo dobili odgovor na pitanje kolike površine su trenutno u vlasništvu stranih fizičkih i pravnih lica, kao ni kako će se ova tema dalje tretirati kako se Srbija bude približavala članstvu u EU.
Stručnjaci protiv, različita iskustva u EU
Poljoprivredni stručnjaci i agroekonomisti uglavnom smatraju da bi zabranu prodaje poljoprivrednog zemljišta strancima trebalo prolongirati što duže, a velika većina naglašava da zemlju zapravo uopšte ne bi trebalo prodavati stranim državljanima, jer je to nacionalni prirodni resurs koji se ne obnavlja.
Inače, države članice EU imaju veoma različita iskustva sa prodajom poljoprivrednog zemljišta strancima, ali su sva na neki način zajednička u smislu odbrane nacionalnih interesa i vizije razvoja tako važne ekonomske aktivnosti kao što je poljoprivreda na održiv način.
Akt o pristupanju Češke, Estonije, Letonije, Litvanije, Mađarske, Poljske i Slovačke 2003. godine predvideo je prelazni period od 12 godina za kupovinu poljoprivrednog zemljišta, a rok je određen kako bi se ograničio negativan uticaj na razvoj poljoprivrede, kao rezultat dužeg ograničenja na strana ulaganja u sektor. Ipak, tu je i primer Mađarske koja je 2012. godine unela u Ustav zabranu strancima da kupuju poljoprivredno zemljište, koje je zaštićeno kao nacionalno blago.
Takođe, Ugovor o pristupanju potpisan 2005. godine sa Bugarskom i Rumunijom predviđa prelazni period od sedam godina, ali u ovim zemljama ne postoji potpuna zabrana sticanja poljoprivrednog zemljišta, dok su bugarski poslanici 2013. potvrdili meru kojom do 2020. godine zabranjuju strancima kupovinu poljoprivrednog zemljišta.
Izvor: Blic