Srednjovjekovni teolozi trošili su puno vremena i energije pokušavajući da utvrde koliko tačno anđela može stati na vrh igle. Moderna verzija ove diskusije je koliko tačno ugljen dioksida se proizvode tokom izrade svakog proizvoda, od momenta vađenja rude u Africi pa do stavljanja finalnog proizvoda na policu u radnji u SAD.
Američka Komisija za vrijednosne papire (SEC) pripremila je nova pravila (Climate Disclosure Rules) za kompanije čijim dionicama se trguje na berzi i koje bi ubuduće, pored detaljnih finansijskih pokazatelja o poslovanju, bile obavezne i da objave informacije koliko tačno ugljen dioksida svojim poslovanjem kompanija emituje u atmosferu. Javna rasprava o predloženim pravilima traje do kraja maja, a ubrzo se može očekivati i njihovo zvanično usvajanje.
Kako pravila uvijek pišu birokrate, zahtjevi koji se odnose na izvještaje o emisiji ugljen dioksida su vrlo detaljni. Ne samo da će kompanije morati u gram izračunati koliko tačno njihovo poslovanje proizvodi ugljen dioksida, bilo da je riječ o uslugama ili proizvodima, već i količine ugljen dioksida koje proizvodi energija koju firma koristi, bilo da je riječ o električnoj energiji, nafti ili nekom drugom energentu.
Time se lista zahtjeva ne završava, jer u trećem krugu su emisije ugljen dioksida koje su povezane sa njihovim proizvodima ili uslugama, bilo da je riječ o emisijama ugljen dioksida od strane zaposlenih, dobavljača ili tokom transporta u prethodnim fazama proizvodnje. I tu počinju igre bez granica.
Nemoguća misija
Cjelokupna moderna ekonomija, a posebno proizvodnja i prerada industrijskih proizvoda i poluproizvoda je odavno globalizovana. Lanci snabdijevanja se protežu preko nekoliko kontinenata, od vađenja i primarne prerade rude u Africi, transporta u Aziju, dalje prerade, pa do ugradnje u finalni proizvod u Evropi ili SAD, sa desetinama i stotinama proizvodnih faza i međufaza.
Tako da bi u teoriji trebalo početi sa izračunavanjem od toga koliko ugljen dioksida se proizvede tokom putovanja svakog pojedinog afričkog rudara od kuće do rudnika.
To opet zavisi da li ide biciklom, motociklom ili autobusom, te da li ovi motocikli i autobusi koriste dizel ili super, olovni ili bezolovni, jer sve ovo utiče na količinu ugljen dioksida koja se oslobađa.
Potom, treba izračunati koliko se ugljen dioksida oslobađa u svakoj narednoj fazi prerade i transporta – prerade rude u metal, tokom transporta iz Afrike do fabrike u Kini, izrade poluproizvoda ili gotovog proizvoda koji će potom biti transportovan u Evropu ili SAD i tamo biti ugrađen u finalni proizvod. Ukratko, radi se o naučnoj fantastici i nečemu što je jednostavno nemoguće precizno izbrojati.
Srećom, postoji spasonosno rješenje u vidu specijalizovanih kompanija koje će vam sve to fino izračunati, sabrati i staviti svoj pečat, tako da ćete konačnu cifru samo ubaciti u svoj finansijski izvještaj i problem je riješen. Na sceni je već rađanje nove industrije, brojača ugljen dioksida, kojima je to osnovna i jedina djelatnost, a cijena njihove usluge – prava sitnica.
Poslovni geniji stalno zaposleni u SEC-u ne samo da su osmislili čitav koncept obaveznog brojanja molekula CO2 povezanih sa aktivnošću kompanije, već su bili i tako ljubazni da naprave procjenu koliko će ovo dodatno izvještavanje koštati kompanije. Veće kompanije ovo zadovoljstvo će koštati, prema procjenama SEC-a, 640.000 dolara godišnje, od čega bi 180.000 dolara bili interni troškovi, a 460.000 dolara bi otišlo za plaćanje vanjskim ekspertima ili „profesionalnim brojačima ugljen dioksida“.
Profesija – brojač CO2
Koliko je ova procjena troškova realna niko sa sigurnošću ne zna, pogotovu što je glavnina troška plaćanje vanjskim specijalizovanim kompanijama, pa ne bi bilo preveliko iznenađenje ako se stvarni trošak pokaže i znatno većim. Velike kompanije trebale bi početi sa objavljivanjem podataka o vlastitoj direktnoj i indirektnoj emisiji ugljen dioksida u finansijskim izvještajima za 2023. godinu, dok bi manje kompanije to trebale početi objavljivati godinu dana kasnije. U početku, obaveza bi se odnosila samo na ugljen dioksid koje je rezultat poslovanja kompanije i energije koju koristi, ali bi već od 2026. trebali biti uvršteni i podaci koji se odnose i na snabdjevače i njihov proces proizvodnje i transporta.
Trenutno, na globalnom tržištu posluje nekih 14 kompanija specijalizovanih za izračunavanje emisija ugljen dioksida. „Persefoni“ i „Watershed“ su imena koja danas malo kome nešto znače, ali su to trenutno vodeće kompanije u novonastajućoj industriji, i mada su formirane tek u 2020. godini već imaju više stotina zaposlenih, znak da se biznis dobro razvija.
Princip poslovanja ovih budućih giganata se bazira na softveru i gomili podataka vezanih za različite aktivnosti i količinu ugljen dioksida koju proizvode. Kao ilustraciju svog rada, ove kompanije navode primjer gdje je klijent izračunavao godišnju emisiju ugljen dioksida povezanu sa korištenjem električne energije primitivnom metodom, tako što se broj ukupno potrošenih kilovata u godini pomnoži sa prosječnom količinom CO2 koja se oslobađa proizvodnjom kilovata struje.
Naravno, ovakva računica je apsolutno pogrešna i daje lažnu sliku. Kako oduševljeno objašnjavaju brojači ugljen dioksida, jedini ispravan način bio je da se prvo za svaki sat u godini pojedinačno izračuna potrošnja u kilovatima, a potom utvrdi porijeklo svakog kilovata iz sata u sat, da li je struja proizvedena u hidroelektrani, termoelektrani ili vjetrenjačama.
Dok je ugljen dioksida biće i para
Ova i slične računice možda se i mogu izvesti u SAD i ostalim visoko razvijenim zemljama gdje vjerovatno postoje ovi podaci, poput izvora struje koji se prate iz sata u sat, ali očekivati da u ostatku svijeta – gdje dobar broj država nije baš siguran ni koliko stanovnika ima – postoje slični podaci je čista iluzija. Bez obzira koliko takva očekivanja djeluju nebulozno, to ne mijenja ništa, jer pravila su pravila a birokrate se nikad nisu zamarale pitanjem koliko su njihovi zahtjevi logični i sprovodivi u stvarnom svijetu.
Ono što je kristalno jasno je da će direktori velikih kompanija platiti koliko košta da košta, da se riješe ove noćne more i da im neko drugi samo dostavi konačne brojke za čiju tačnost, teoretski, garantuje. Skidanje ovog tereta sa leđa menadžmenta biće skupo, ali šta da se radi, spašavanje planete nema cijenu. Očigledno je da se radi o šaradi i kreiranju iluzije, samo da bi se moglo reći da se ozbiljno i odgovorno pristupa problemu globalnog zagrijavanja, kako od strane regulatora kao što je SEC, tako i od strane kompanija.
Podjednako je jasno da detaljne, tačne i pouzdane podatke o emisiji ugljen dioksida u svakoj fazi proizvodnog lanca koji obuhvata više kontinenata i država i kompanija, danas niko ne može sakupiti. To znači da jedino što preostaje je nagađanje, upakovano u formi ozbiljne „analize“, ali će ovo nagađanje biti predstavljeno kao neoboriva istina, jer „tako kaže kompjuter“.
Naravno, za brzorastuću industriju „brojača ugljen dioksida“, pitanje pouzdanosti podataka o emisijama ugljen dioksida je u drugom planu. Ono što je bitno jeste da će na stolu biti milioni dolara i da imaju sjajnu budućnost, sa visokim profitima i stalno rastućim tržištem. Obaveza iskazivanja vlastitog doprinosa u emisiji ugljen dioksida vrlo brzo će se prošiti i izvan SAD i kompanija koje kotiraju na američkim berzama, i neizbježno će obuhvatiti i Evropu i ostatak svijeta.
Kako EU namjerava da uvozne proizvode sa „viškom“ CO2 optereti i dodatnim carinama, onda je jasno da će većina proizvođača iz ostatka svijeta biti direktno stimulisana da iskaže što je moguće manje ugljen dioksida povezanog sa svojim proizvodima. Konačan rezultat će biti da je, uprkos dobrim namjerama regulatora, slika o nivoima emisije ugljen dioksida mnogo mutnija, dok će profiti kompanija „brojača CO2“ biti u stalnom usponu.
Dražen Simić
Biznis i finansije, broj 197, maj 2022.
Foto: Pixabay