Na hiljade stanovnika švedskog gradića Kirune moraće da se preseli zbog širenja rudnika gvožđa koji se nalazi ispod njega.
Kiruna je najseverniji grad u Švedskoj koji se nalazi 145 kilometara severno od Arktičkog kruga, tik iznad najvećeg podzemnog rudnika gvožđa na svetu.
Već godinama se zna da je grad u opasnosti zbog intenziviranja kopanja, odnosno zbog sleganja tla izazvanog širenjem rudnika. Zato su nedavno otpočele pripreme za njegovo preseljenje tri kilometra dalje.
Ono što posebno zabrinjava njegove stanovnike je činjenica da bi nova Kiruna tokom zime mogla biti i do 10 stepeni Celzijusa hladnija od stare koja je odveć jedan od najhladnijih gradova u Švedskoj budući da ima subarktičku klimu sa dugim, veoma hladnim zimama i kratkim, hladnim letima. Primera radi, u staroj Kiruni prosečne januarske temperature se kreću oko -9 do -15 °C.
Zašto je toliko bitno kopanje gvožđa?
Kopanjem rudnika u Kiruni bavi se državna kompanija LKAB, koja učestvuje sa 80% u ukupnoj proizvodnji gvožđane rude u EU.
Pored svojih aktivnosti u eksploataciji gvožđane rude, koje su ključne za proces proizvodnje čelika, LKAB je nedavno identifikovao i jedno od najvećih poznatih nalazišta retkih zemnih elemenata u Evropi. EU je prepoznala novo nalazište kao strateški važno u okviru Akta o kritičnim sirovinama, politike čiji je cilj da se do 2030. godine domaćom proizvodnjom zadovolji 40% godišnje potražnje regiona.
To naravno donosi ekonomsku korist i Švedskoj i Evropskoj uniji, pa su svi zajedno počeli da ulažu napore u preseljenje Kirune. Procenjeno je da postoji potreba za selidbom 2.700 domova odnosno 6.000 ljudi, što će tokom narednih 10 godina koštati oko 22,5 milijardi švedskih kruna (2,4 milijarde dolara).
Kompanija LKAB je ljudima koje će preseliti ponudila tržišnu vrednost njihove imovine uvećanu za dodatnih 25% ili izgradnju nove kuće. Oko 90% njih odlučilo se za novu kuću.
Međutim, iskrsao je problem – lokalna opština je posedovala vrlo malo zemljišta ili je posedovala ono zemljište koje ne može da proglasi građevinskim. Zato je LKAB morao da ga kupuje od države jer ona poseduje većinu zemljišta severno od Arktičkog kruga. No, to je teritorija na kojoj autohtoni narod Sami uzgaja irvase, a koji se već oseća stigmatizovano budući da je nekada bio dominantan narod na ovim prostorima a danas je na njima manjina.
Kiruna završila i u serijama i filmovima
Problemi Kirune nisu novi, šta više postoje već godinama i njima se bave i civilno društvo ali i kinematografi.
Primera radi, visokobudžetna serija “Ponoćno sunce” odvija se baš na njenoj teritoriji i između ostalog se bavi kriminalom povezanim sa rudarskim operacijama u Kiruni. U njoj se pominju sukobi sa domorodačkim stanovništvom Sami zbog širenja rudnika.
Film “Ponor” koji je prvi put emitovan pre dve godine govori o tome kako grad tone ali i o borbi zaposlenih u rudniku da spasu svoje porodice i zajednicu.
“Kiruna: prekrasan novi svet” iz 2019. je pak dokumentarni film o preseljenju grada zbog destabilizacije tla uzrokovane rudarstvom, koji portretira lokalne stanovnike i društvene promene.
Izvor: CNBC, B&F
Foto: tsuguliev, Depositphotos