Home Posle 5 Prijateljstva između muškaraca i žena

Prijateljstva između muškaraca i žena

by bifadmin

Američka istoričarka Linda Rozencvajg tvrdi da je dvadesetih godina dvadesetog veka počela da se javlja nova kultura emocija, naročito u Sjedinjenim Državama, u okviru koje je prijateljstvo – posebno prijateljstvo među ženama – gubilo važnost usled pojave heteroseksualne bliskosti. Ona tvrdi kako je, uprkos tome što je „viktorijanski” model ljubavi i otvorenog ispoljavanja emocija među ženama koji je postojao tokom devetnaestog veka trajao sve do Prvog svetskog rata, sve veći značaj uspešnih heteroseksualnih veza – zajedno sa povećanjem javne osude homoseksualaca – doveo do raspada homosocijalnih mreža. Na izvestan način su svi oni prijatelji koje je moderna devojka sticala u srednjoj školi i na koledžu počeli da služe jednom jedinom cilju: dostizanju popularnosti koja će povećati njenu privlačnost suprotnom polu. Priručnici za uspešan brak i popularni stručnjaci u toj oblasti govorili su muškarcima da treba da stvaraju brakove pune razumevanja, u kojima će žene biti i emotivno i seksualno zadovoljene, i da prijateljstvo ima još važniju ulogu u tome da brak učini još uspešnijim za oba pola. Tokom dvadesetih godina dvadesetog veka broj udatih Amerikanki je porastao, a istovremeno su sklapale brak u sve mlađim godinama. Isto tako, među pripadnicama srednje klase ono što se naziva prvom seksualnom revolucijom delom je rezultiralo opadanjem broja prijateljstava. Tokom dvadesetih i tridesetih godina povećalo se nepoverenje prema bliskim prijateljstvima među ženama, koje je delom poteklo od sve snažnijeg uverenja da su usedelice, čak i ako su lezbijke, u izvesnom smislu ugrožene zato što odbijaju da se udaju i zato što nemaju „zdrav” seksualni život.

Naravno, priručnici za srećan brak i brojni eksperti nisu uvek direktno uticali na promene u stvarnom ponašanju ljudi. Prema tvrdnjama Rozencvajgove, ova promena ravnoteže između druženja među pripadnicima istog i različitog pola u najvećem broju slučajeva javljala se kod mlađih žena; starije žene su i dalje istovremeno gradile čvrsta prijateljstva i iznosile veoma značajne lične primere bliskosti i zadovoljstva koje donosi prijateljstvo sa drugim ženama. Koliko god da im je brak bio pun razumevanja, udate žene su se i dalje oslanjale jedne na druge i uživale u međusobnom prijateljstvu, kao i prijateljstvu sa rođakama i članovima uže porodice. Jedan od najvažnijih pokazatelja za to je podatak da su žene u ulozi potrošača u potpunosti promenile način reklamiranja telefonskih aparata u periodu pre 1940. godine. Iako je na početku predstavljen kao sprava koja služi u poslovne svrhe, telefon je početkom dvadesetih godina počeo da nosi ženski predznak, i zahvaljujući tome druženje, bliske porodične veze i prijateljstva postali su dominantna tema u reklamama za telefon.

stage door

Čak je i idealizovanje heteroseksualnih odnosa u popularnoj književnosti i holivudskim filmovima – u koje spadaju i manje ili više smešni likovi žena koje se takmiče u osvajanju muškarca – uvek ublaženo prijateljstvima između ženskih likova koja su ukazivala na to da postoje stvari koje muškarci ne mogu da urade umesto njih. U filmu Vrata pozornice (Stagedoor, 1937), na primer, junakinja Teri koju tumači Ketrin Hepbern, upravo zahvaljujući prijateljstvu i podršci koju joj pružaju druge glumice početnice (koje, među ostalima, igraju Džindžer Rodžers, Iv Arden i Lusil Bol) istovremeno uči da glumi i da se odupre muškim mahinacijama. Na temu ženskog savezništva snimljene su i mnoge komedije: ovaj žanr, koji će dostići svoj vrhunac u filmu Muškarci više vole plavuše (1953), bio je popularan i tokom tridesetih godina dvadesetog veka. U filmovima o devojkama koje traže samo bogataše, glumice i „devojke koje se dobro provode”, kao i popularne zvezde komedije poput Vini Lajtner, koja je igrala u filmu Život družine (The Life of the Party, 1930), obično su prikazivale kako, iako je ženi muškarac potreban za isvesne stvari, ipak nijedan od njih ne može da zadovolji sve njene potrebe. Ipak, prema tvrdnjama Džanin Bejsinger, američki popularni filmovi su, naročito posle usvajanja Hejzovog kodeksa 1934. godine, slali donekle dvosmislenu poruku publici: jedini legitimni ciljevi kojima žena treba da teži ticali su se muškaraca, braka i materinstva, ali putovanje do te krajnje destinacije često je podrazumevalo zabavu, glamur i prijateljstvo sa drugim ženama.

Neke žene su osporavale i uvrežena negativna tumačenja života usedelica. U Britaniji su u periodu između dva svetska rata, na primer, naučnice poput Ester Harding i Lore Haton počele da razvijaju feminističku kritiku na temu stereotipa koji postoje o usedelicama, naglašavajući značaj prijateljstva sa drugim ženama kao način da se zadovolje sve emotivne i seksualne potrebe. U svojoj knjizi Takve su sve žene iz 1933. godine, Hardingova, na primer, tvrdi da „ovakav odnos između prijateljica nije zasnovan na ličnoj koristi već na uzajamnoj ljubavi, i zato će njihov zajednički život u skladu sa tim biti bogat, trajan i stabilan, poput života u braku” . I Vinifred Holtbi je iste ove argumente prikazala u svojim romanima, posebno u Prepunoj ulici (1924), u kojoj glavna junakinja Mjurijel odbija da se uda posle svoje prijateljice Dilije: „Da vidimo … u životu postoje i druge stvari. Ja zapravo posedujem i ukus, i razne sklonosti i ličnost.” Prijateljstva među ženama su takođe imala značaj koji je prevazilazio ličnu ostvarenost: „U poslednjih nekoliko decenija”, piše Hardingova, prijateljstvo među ženama je počelo … da zauzima najvažnije mesto u svakoj zajednici … [i] celoj civilizaciji kojoj pripadamo … možemo biti uvereni da će ishod toga biti veća solidarnost među ženama, koja će dovesti do razvijanja potpuno novog tumačenja vrednosti koje se tiču osećanja i međuljudskih odnosa.

Zanimljivo je primetiti i sve veću popularnost književnosti za decu, čija je radnja smeštena u škole i u okviru koje Elsi Oksenam, Elinor Brent-Dajer i Dorita Ferli-Brus pišu romane u nastavcima u kojima je reč o bliskim i dugotrajnim prijateljstvima adolescenata.

I dok su njihovu dinamičnost i snagu u nekim slučajevima prepoznavali tek biografi sa kraja dvadesetog veka, neka ženska prijateljstva iz tridesetih godina dvadesetog veka bila su odmah primećena kao pokušaji da se optimizam Ester Harding pretoči u stvarnost. Nedavno načinjene studije o Elenor Ruzvelt u Sjedinjenim Državama pomogle su nam da shvatimo značaj koji su udruženja žena – koja često vode poreklo od pokreta naseljavanja, kancelarija za brigu o deci, Nacionalne lige potrošača i političkog delovanja sifražetkinja – imala u okviru politike Nju dila. I dok je danas najpoznatiji njen dugogodišnji blizak odnos sa Lorenom Hikok, za prijateljstva gospođe Ruzvelt sa Moli Djuson, koja je postala predsednica Ženskog odeljka Nacionalnog komiteta Demokratske stranke, zatim sa Franses Perkins, koja je bila prva žena članica Savezne vlade, kao i sa drugaricama i aktivistkinjama poput Marion Dikerman i Nensi Kuk, sa kojima se družila do kraja života, može se reći da su imala podjednako važnu ulogu u oblikovanju Nju dila kao i šire političke kulture tridesetih godina u Americi.

Za Britanke, Amerikanke i Australijanke je mobilizacija koja je pratila ratove, naročito Drugi svetski rat, imala značajniju ulogu u jačanju prijateljstva među njima. Poslovi medicinskih sestara i volonterki privukli su još mladih žena koje su pomagale u toku rata i ujedno ih odveli u svet; one koje su radile u fabrikama i u proizvodnji municije, koje su zamenjivale muškarce na raznim drugim poslovima ili su radile u Armiji zemljoradnica i sličnim organizacijama u Americi i Australiji, ostvarile su, kao i svi drugi, veliki broj kontakata, budući da se rat proširio na ceo svet. Isto to je važilo i za žene koje su se pridružile Ženskoj kraljevskoj mornarici, Ženskoj pomoćnoj vazduhoplovnoj jedinici u Ujedinjenom Kraljevstvu ili američkoj Ženskoj pomoćnoj vazduhoplovnoj jedinici, Ženskom vojnom korpusu i članicama Dobrovoljne jedinice za pomoć pri vanrednom stanju, koje su upravljale avionima, radile na dekodiranju šifara, zatim kao obaveštajci ili su učestvovale u organizovanim pokretima otpora. U Sjedinjenim Državama je oko dvesta pedeset hiljada žena činilo ženske vojne snage, dok ih je u Ujedinjenom Kraljevstvu bilo i više od pola miliona.

Za većinu žena poklanjanje sve veće pažnje seksualnoj bliskosti i privlačnosti među polovima nije automatski isključivalo prijateljstvo, koliko ga je privremeno koristilo u svrhu udvaranja. Ova činjenica, zatim stalno prisustvo raznih reformatorki u javnosti, kao i suprotstavljanje neudatih žena shvatanjima o tome da su usedelice navodno ugrožene, načinile su prijateljstvo među ženama veoma važnim činiocem privatnog života, kao i javnih rasprava koje su se dvadesetih i tridesetih godina vodile sa obe strane Atlantika. Primeri prijateljstva među ženama u profesionalnom životu i tokom napredovanja u karijeri, kao i u emotivnom i privatnom životu nakon braka ili izvan njega, i dalje su se uklapali u tvrdnju iz 1907. godine o tome da su žene, za razliku od muškaraca, sposobne da stvaraju trajna prijateljstva. Put savremene žene prema ostvarenosti bio je put koji je prelazila zajedno sa svojim prijateljicama.

Na prijateljstva među muškarcima je snažno uticalo pitanje granica između zdravog druženja i požude koja se smatrala nezdravom, naročito nakon što je širok krug ljudi bio upoznat sa Frojdovim tvrdnjama vezanim za nesvesne seksualne nagone. Muškarci su i dalje govorili o prijateljima, ortacima i drugarima, i nastavili su da, poput žena, svom snagom učestvuju u novoj dokoličarskoj potrošačkoj kulturi, naročito u periodima adolescencije i rane mladosti, u kojima se tragalo za zadovoljstvima – i ženama – zajedničkim snagama. Odrastanje muškaraca i održavanje veza sa drugim muškarcima često se odvijalo u institucijama u kojima nije bilo žena, poput raznih bratstava, masonskih loža i dobrotvornih udruženja u kojima se kroz zakletve i obrede inicijacije ženama otvoreno zabranjivao pristup. Istovremeno je pak dužnost da se postane i ostane muškarac postala veoma složena, budući da se muškost i dalje vezivala za nepobitno razdvajanje heteroseksualnosti i homoseksualnosti. Početkom dvadesetih godina odnosi između muškaraca počeli su da izazivaju zabrinutost, a u akademskim krugovima su se sve više uočavale razlike među polovima kada su u pitanju bliske veze sa drugima, u koje je spadao i način na koji muškarci razgovaraju sa svojim prijateljima.

Ova činjenica nije zadavala brige samo stručnjacima, psiholozima i teoretičarima kulture. U svojoj fascinantnoj studiji o fotografijama muškaraca u Americi, na primer, Džon Ibson ukazuje na očiglednu promenu u načinu na koji su predstavljani muškarci tokom dvadesetih godina. Umetnički portreti s kraja devetnaestog veka prikazuju muškarce koji se drže za ruke i naginju glave jedni prema drugima. U drugoj deceniji dvadesetog veka fotografije sportskih timova prikazuju mlade sportiste koji se bacaju jedni preko drugih, grle se i drže za ruke. Počev od dvadesetih godina nadalje javlja se sasvim nova vrsta rezervisanosti u ponašanju, i muškarci počinju da se razdvajaju, delimično i zato što su se plašili kako njihov kontakt može biti protumačen. Slično tome, organizacije poput Hrišćanske asocijacije mladih, koja je nekada podsticala održavanje bliskih prijateljstava i mentorstava među muškarcima, postale su veoma zabrinute i izrazito precizne pri definisanju prikladnih i neprikladnih „bratskih osećanja”. U priručniku koji su sačinile američke i kanadske vođe raznih pokreta 1892. godine „posebnom kvalifikacijom koju ovaj posao zahteva” smatrala se „snažna ljubav prema mladićima i spremnost da se [njihovoj dobrobiti] posveti čitav život”. Već 1927. godine su idealne vođe u okviru odnosa sa drugima morale da pokažu „pravilno rasuđivanje”, da budu „prijateljski nastrojene, ali ne i previše prisne”, kao i da svoje saradnike „biraju veoma pažljivo”. Između dva svetska rata, zajedno sa usedelicama, i neženje na najvišim funkcijama muških udruženja i bratstava bile su predmet opšte zabrinutosti; liderima Hrišćanske asocijacije mladih se savetovalo da ne sklapaju „snažna prijateljstva” jer se strahovalo da će takvih odnosa biti sve više zato što su se aktivnosti ovog udruženja odlikovale oštrom polnom segregacijom.

prijateljstvo4

Odlomak iz knjige Istorija prijateljstva Barbare Kejn u izdanju kuće Clio

Pročitajte i ovo...