Za razliku od sajtova republičkih organa, koje karakteriše višak slika državnih funkcionera i manjak interakcije sa građanima, situacija na nivou lokalnih samouprava je mnogo raznovrsnija i sa nekim iznenađujućim podacima, koji ne govore samo o funkcionerima već i o građanima Srbije – pokazuje najnovije istraživanje Centra za proučavanje informacionih tehnologija.
Ako je za očekivati da se po razvijenosti i intenzivnosti komunikacije sa građanima u Srbiji na samom vrhu liste sajtova gradova i opština nalaze Novi Beograd i Inđija, svakako da od uvreženih predstava odstupa nalaz da se među retkim primerima “blogovanja” o opštinskim životu, ističe jedan penzioner iz Bora. To je, međutim, samo jedan od iznenađujućih podataka u najnovijem istraživanju Centra za proučavanje informacionih tehnologija Beogradske otvorene škole o ulozi i uticaju Interneta u javnoj sferi Srbije. Autori studije su analizirali veb sajtove značajnih aktera ovdašnjeg društvenog života – državnih organa, lokalne samouprave, političkih stranaka i medijskih kuća, sa akcentom na vrsti informacija, načinu na koji su predstavljene, mogućnostima interakcije sa posetiocima i temama koje su najzastupljenije u komunikaciji. Studija sadrži i analize o blogu i njegovoj upotrebi u Srbiji, kao i o uticaju Interneta na tradicionalne medije.
Nasuprot nalazima o kvalitetu komunikacije na sajtovima državnih organa i političkih partija koji se mogu oceniti očekivanim, odnosno manje više potvrđuju magijsku sposobnost domaće političke elite da čak i revolucionarnu interaktivnost Interneta pretoči u poligon za propagandne monologe i pokliče istomišljenika, dobijeni podaci na nivou lokalnih samouprava daleko su raznovrsniji i manje tipični za uobičajenu predstavu o ovdašnjem stanju stvari. Prema podacima Stalne konferencije opština i gradova na koje se autori studije pozivaju, od 167 jedinica lokalne samouprave na teritoriji Srbije bez Kosova i Metohije, njih 120 (71,86%) ima veb sajt, dok sedam (4,19%) ima samo registrovan domen bez sadržaja na njemu. Čak 32 opštine (19,16%) koriste jedino elektronsku poštu, a osam ni tu mogućnost.
Slobodni i “oslobođeni”
Regionalne razlike su veoma izražene, ali je zanimljivo, ističe se u istraživanju “da nalazi odstupaju od pretpostavke da će upotreba ICT u lokalnoj samoupravi gotovo potpuno 
korespondirati sa stepenom privrednog razvoja i standardom stanovništva u pojedinim regionima i sredinama”. Naime, u nekima od razvijenijih okruga kao što je Šumadijski, od sedam opštinskih sajtova funkcionišu samo tri, a u Zlatiborskom je još izrazitiji nedostatak zvaničnih opštinskih prezentacija. Istovremeno, veb scena posvećena lokalnoj problematici, specifičnostima i potencijalima je prilično razvijena, zahvaljujući prvenstveno preduzimljivim pojedincima i privrednicima. Sa druge strane, u slabije privredno razvijenim Zaječarskom i Pirotskom okrugu sve opštine imaju veb prezentacije, a u Braničevskom samo jedna od osam opština nema zvanični sajt. Autori istraživanja ocenjuju da je kvalitet opštinskih i gradskih sajtova veoma neujednačen – počev od dizajna, količine i organizacije sadržaja, do dostupnosti informacija, stepena njihove upotrebljivosti i Internet servisa koje sadrže. Priličan broj sajtova je tehnički neprilagođen pretežno lošim uslovima korišćenja Interneta u Srbiji, što je naročito uočljivo u primerima gde se poseta sajtu uslovljava “prolaskom kroz obično dugotrajni “intro”, čija grafika, verovatno sa namerom da fascinira posetioce, dosta otežava otvaranje sajta i pristup korisnom sadržaju”. Primetna je i sklonost ka korišćenju elektronskih mapa, koje lociraju položaj opštine ne samo na nivou Srbije, već i na širem geografskom području – od regionalnog do globalnog.
Kada su u pitanju transparentnost i interaktivnost, izdvaja se sajt predsednika opštine Inđija na kome se razvila intenzivna komunikacija sa građanima, pa se čak često javljaju i posetioci koji nisu građani Inđije. Međutim, autori istraživanja zameraju što se komunikacija obavlja sa sajta adresovanog na predsednikovo lično ime, a ne na ime opštine kojoj predsedava, “što sugeriše nedovoljnu razgraničenost privatne i javne funkcije”. Intenzivnu komunikaciju sa sugrađanima obavlja i predsednica opštine Negotin, a poseban kvalitet je što se kritički komentari na račun rada opštinskih organa ne cenzurišu, što, na primer, nije slučaj sa opštinom Pećinci, gde predsednik ne samo da daleko manje komunicira sa posetiocima sajta, već je i postojeći sadržaj “oslobođen” kritičkih opaski i neugodnih pitanja.
Forum da umreš od dosade
U pogledu razvijenosti Internet foruma o radu lokalne samouprave ubedljivo prednjači sajt opštine Novi Beograd, na čijem forumu, koji je posvećen isključivo komunalnim, pravnim, infrastruktirnim i drugim pitanjima u nadležnosti opštine, za nepune četiri godine postojanja je učestvovalo više od pet hiljada posetilaca. Za razliku od Novobeograđana, žitelji Paraćina na opštinskom forumu pored komunalne problematike uveliko ćaskaju o različitim životnim pitanjima, vode debate o lokalnoj istoriji i razmenjuju fotografije grada u kome žive, dok je forum opštine Kovačica osvojila mlađa populacija, koju od opštinskih tema očigledno mnogo više zanima gde se održavaju zabave, koncerti, sportski događaji… Slična situacija je i u Majdanpeku, čiji žitelji, budući da opština nema svoj sajt, koriste forum Radio televizije Majdanpek koja ima status javnog preduzeća, ali je manje od 10% sadržaja posvećeno lokalnim temama, a sve ostalo zabavi, uključujući i astrologiju. Građani Sremske Mitrovice, pak, ne pokazuju gotovo nikakvo interesovanje da na opštinskom forumu komentarišu šta rade ili ne rade funkcioneri koje su izabrali, pa je jedan posetilac krenuo u bitku protiv letargije otvaranjem teme “Forum da umreš od dosade”.
Korišćenje blogova u komentarisanju opštinske problematike u Srbiji je i dalje raritet, a među pionirima je grupa građana Bora, koja je, pošto lokalna uprava nema sajt, postavila svoj. Zanimljivo je, napominju autori istraživanja, da ovu grupu predvodi jedan penzioner, koji je propisao i pravila pod kojima se pojavljuju tekstovi na blogu. Naime, cenzure nema, a jedini uslovi su da tematika bude vezana za grad Bor i da se autori potpišu punim imenom i prezimenom. Specifičnost ovog bloga je što jedan od borskih lekara jednom nedeljno odgovara na pitanja sugrađana vezana za zdravlje, a ostali blogeri su nastavnici, novinari, bibliotekari, sportski radnici, omladinski i sindikalni aktivisti i ostali društveno aktivni građani.
Zorica Žarković
broj 43, maj 2008.