Sa više od 150 jezika kojima se sporazumeva 480.000 žitelja, Mančester je grad sa najgušćom jezičkom ‘tapiserijom’ u Velikoj Britaniji – i u svetu, barem ako ga uporedimo sa drugim gradovima slične veličine. Prava Vavilonska kula, u kojoj četiri od 10 stanovnika govori ne-engleske jezike, od kojih su neki veoma retki, kao što je nahuatl, koji je astečkog porekla, ili eleme, nigerijski dijalekt koji u svetu govori samo 3.000 ljudi. Na čelu liste (nakon engleskog, naravno) je urdu, govori 10.000 ljudi koji potiču iz Indijskog potkontinenta. Tu su i arapski, kineski, bengalski, poljski, pendžabi, somalijski …
Ovaj živopisni portret proizlazi iz istraživanja koje je sproveo tim sa Univerziteta u Mančesteru, okupljenog oko projekta ‘Višejezični Mančester’, prilično jedinstvenog po svojoj prirodi i obimu. Grupa, nakon analize obilja podataka dostavljenih od strane vlasti i lokalnih službi (škole, biblioteke, bolnice, zvanični popisi itd), napravila je 2010. više od 100 izveštaja o višejezičnosti i jezičkim manjinama. Njihov rezime upravo je objavljen.
Dvadeset hiljada ne-engleskih knjiga i drugog medijskog sadržaja je, u toku jedne godine, iz mesnih biblioteka pozajmljeno više od 70 puta.
Među ostalim statistikama izdvajamo da se u 2012. tri hiljade učenika gradskih škola odlučilo da njihov „Opšti Sertifikat o srednjem obrazovanju“ bude na jeziku koji nije engleski, a više od 12.000 poruka je tokom dva meseca ‘tvitovano’ na 50 jezika.
Ovaj engleski grad vodeća je svetska metropola jezika. U njoj se, prema nedavnoj studiji, govori najveći broj jezika po glavi stanovnika. Da li bi ovo preimućstvo moglo dovesti do ekonomskog preporoda ovog regiona, koji je nekada simbolizovao britanski industrijski pad?
Istorijski jezički varijeteti
Poliglotska priroda Mančestera nije otkriće samo po sebi. Imigracija je počela već u drugoj polovini 19. veka, kada je ovaj centar industrijske revolucije privukao radnike iz čitavog sveta. Čak i danas, a naročito poslednjih nekoliko godina, rast stanovništva Mančestera brži je od bilo kog drugog grada Velike Britanije, osim možda Londona, sa stopom rasta od 19% u periosu između 2001. i 2011. (u poređenju sa britanskim prosekom od 7% ). Hiljadu i po dece školskog uzrasta i dalje svake godine pristiže u ovaj grad.
Procene vezane za „višejezični Mančester“, međutim, prevazilaze dosadašnje zvanične podatke, verovatno iskrivljenih usled prevlasti datog pojma „glavni jezik“, koji potcenjuje pluralitet jezika koji svaki pojedinac govori. U popisu sprovedenom 2011. u Engleskoj i Velsu, „samo“ je 20% stanovnika Mančestera prijavilo da im je glavni jezik sporazumevanja jezik koji nije engleski.
Ova veoma značajna višejezičnost, međutim, ne utiče na jezičku integraciju. Osamdeset odsto stanovnika čiji maternji jezik nije engleski kaže da govore dobar ili čak vrlo dobar engleski. Procenat ljudi koji ne prijavljuju ovladavanje nacionalnim jezikom – engleskim – iznosi, opšte uzev, samo tri odsto. Sedamnaest odsto njih izjavilo je kako se ne oseća baš lagodno dok komunicira na engleskom, i to je populacija stanovnika sastavljena uglavnom od starijih sugrađana.
Ekonomske koristi
S druge strane, prema ovom istraživanju, jezička raznolikost Mančestera može se ispostaviti kao pravo bogatstvo. Interakcija između svih ovih jezičkih grupa olakšava religijski dijalog i socijalnu koheziju. Potražnja za tumačima, prevodiocima, školskim saradnicima itd, donosi koristi gradskoj zajednici.
Višejezičnost grada omogućava lokalnim preduzećima da prošire kontakte i uključe se u međunarodno poslovanje. Sposobnost sporazumevanja na nekoliko jezika je sve traženija i izraženija na tržištu rada, dok će prisustvo mladog, obrazovanog poliglotskog stanovništva na kraju privući i multinacionalne kompanije.
Takođe, i Grad ima koristi od ovakvog ‘jezičkog resursa’, bez velike potrebe za javnim tj. ulaganjima države, jer se prenošenje ovog lingvističkog znanja u suštini oslanja na porodice i zajednice. Ukupno 8.000 učenika pohađa kurseve jezika koje organizuje oko 50 grupa, a mnogi mesni centri nude svojim članovima druge vrste usluga.
Javne vlasti se ograničavaju na pragmatičnost i decentralizaciju, oslanjajući se pri tom pre na reaktivne nego na proaktivne strategije, prilagođavajući se zahtevima od slučaja do slučaja: obezbeđivanjem dokumenata na više jezika, nuđenjem mogućnosti korišćenja prevodilaca, potvrđivanjem lingvističkog znanja, itd. Mudrost lokalnih institucija je, ipak, pokazana izborom metoda: ne obeshrabriti jezike porekla, ni u javnoj niti u privatnoj sferi, dok je u toku rad na olakšavanju učenja engleskog jezika.
Giulietta Gamberini, La Tribune (Pariz)
The Multilingual Manchester project
(priredio: Milan Lukić)