Odlaganje plaćanja poreza na zarade za narednu godinu lišava gradove i opštine četvrtine njihovog najvećeg pojedinačnog izvora poreskih prihoda, što može da ima velike posledice po pružanje javnih usluga na lokalu. U gradovima i opštinama sada planiraju da se malo više „pozabave“ rashodnom stranom budžeta, odnosno preispitaju da li su im svi dosadašnji troškovi baš i neophodni. I šta bi od toga moglo da se smanji ili čak prestane da se finansira.
Planirani prihodi i rashodi opštinskih budžeta „pali su u vodu“, i sada je već izvesno da su i opštinske kase postale jedna od „žrtava“ virusa korona. Većina gradova i opština se još „presabira“, ali prema prvim projekcijama minus u lokalnim budžetima biće između 10 i 30 procenata. Ovome je najviše kumovala odluka države da se odloži naplata poreza i doprinosa. Ovi prihodi su tokom prva tri meseca ove godine iznosili 58,9 milijardi dinara. Od te sume, čak 45 odsto činili su porezi na zarade. Ovakva odluka najviše pogađa one lokalne samouprave koje imaju veće učešće prihoda od zaposlenih na svojoj teritoriji.
Uštede na razne načine
U Opštini Paraćin kažu da bi njihov manjak u budžetu, do kraja godine, mogao da bude između 85 i 100 miliona dinara, što je između 6,25 i 7,35 odsto planiranih prihoda za 2020. godinu.
„Opština Paraćin je, u skladu sa preporukama Vlade Srbije, sklopila sporazume sa jednim brojem izvođača radova da se deo obaveza praktično prenese na 2021. godinu, odnosno da se produže rokovi plaćanja za izvedene radove na projektima infrastrukture koje je finansirala, ili će finansirati tokom ove budžetske godine, naša lokalna zajednica. Na ovaj način rasterećujemo naš budžet u 2020. godini za oko 80 miliona dinara. Preostali minus pokriće se uštedom na brojnim pozicijama budžeta kao što su troškovi prevoza zaposlenih koji su niži jer se dva meseca radilo od kuće, zatim troškovi električne energije, materijala i drugo, koji su niži zbog rada škola i obdaništa elektronskim putem. Obustavljena su sportska takmičenja i brojne kulturne manifestacije“, kaže Slobodan Janković, načelnik odeljenja za budžet i finansije u Opštini Paraćin.
U Vranju procenjuju da će zbog odlaganja plaćanja poreza na zarade i poreza na prihod od samostalnih delatnosti, odnosno paušalaca, do kraja godine imati smanjenje prihoda od oko 200 miliona dinara, odnosno oko 10 odsto tekućih prihoda budžeta grada. Plan im je da reprogramiraju obaveze.
„Planiramo reprogramiranje kredita kojim ćemo smanjiti mesečne otplate, sa pauzom u otplati, kao i potpisivanje sporazuma o izmirivanju većih obaveza po osnovu investicija na više mesečnih rata. Zatim, izdvajanja za diskrecione rashode biće u skladu sa prilivima u budžetu, imaćemo i delimično umanjenje kapitalnih investicija, digitalizaciju poslovanja koje će smanjiti administrativne troškove, i strogu kontrolu preuzimanja novih obaveza u budžetu“, priča svoj plan Slobodan Milenković, gradonačelnik Vranja.
U minusu i prihodi od turizma
Iz dosadašnjeg uvida u dinamiku naplate u opštini Bačka Palanka očekuju manjak u budžetu za 2020. godinu od oko 10 odsto, i dodaju da bi eventualno moglo doći i do kašnjenja u plaćanjima.
„Na kraju godine i ako bude nekog manjka, što se tiče naplate poreza na imovinu, naknada i taksi, po meni to će biti zanemarljivo“, smatra Strahinja Knežević, rukovodilac odeljenja za utvrđivanje i naplatu javnih prihoda opštinske uprave Bačka Palanka.
Na osnovu izveštaja o ostvarenju prihoda i izvršenju rashoda budžeta Opštine Vrnjačka Banja, za prva četiri meseca ove godine umanjenje ukupnih prihoda, u odnosu na dosadašnje trendove, iznosiće 30 odsto, kažu u ovoj opštini. Dodaju da je osnovni pokretač privrede u Vrnjačkoj Banji turizam, te će projekcija privrednih kretanja do kraja godine najviše zavisiti od toga kako će izgledati turistička sezona u narednom periodu.
„Opština Vrnjačka Banja dobija 74 procenta od poreza na zarade koji se plaća prema prebivalištu zaposlenog, i ovaj prihod je najviši pojedinačni prihod budžeta naše opštine. U 2019. godini je iznosio 260 miliona dinara, a ove godine očekivanja su bila i veća zbog otpočinjanja rada novih i renoviranih turističkih kapaciteta. Sada znamo da oni, u ovoj godini, sigurno neće postići svoj optimum. Procenjujemo da, ako se stvari tako sagledaju, ukupan gubitak na ovom prihodu iznosio bi oko 80 miliona dinara“, izračunao je Boban Đurović, predsednik Opštine Vrnjačka Banja. On dodaje da ovaj iznos čini oko 8,8 odsto budžeta opštine, a plan za uštedu im je da preispitaju sve rashode i vide koliko su neki od njih zaista neophodni.
„Budžeti jedinica lokalne samouprave, prema važećim zakonskim propisima nemaju mogućnost deficitnog finansiranja, izuzev za kapitalne investicione rashode, pa je neophodno izvršiti fiskalno prilagođavanje korigovanjem budžetskih rashoda. Potrebno je preispitati sve rashode, utvrditi prioritete u uslovima nižeg nivoa prihoda, kako bi se uspostavila budžetska ravnoteža“, objašnjava Đurović.
Preraspodela lokalnih budžeta neminovnost
Da li će planirane uštede biti dovoljne za dalje nesmetano funkcionisanje lokalnih samouprava, za sada ne može da se predvidi sa sigurnošću, jer će to u mnogome zavisiti i od brzine oporavka privrede. Stručnjaci smatraju da je preraspodela lokalnih budžeta u ovom trenutku bila neminovnost.
„Na kraju, pojedinačni manjak u svakoj opštini zavisiće od stepena razvijenosti i ekonomske snage lokalne samouprave. U domenu izvornih prihoda, najveći pad je posledica smanjenja priliva od poreza na zarade, ali i kod prihoda od poreza na imovinu, prema procenama lokalnih samouprava, realno je očekivati određeni pad ili pak kašnjenja u naplati, obzirom da za ovaj poreski oblik nisu bile predviđene olakšice u vreme pandemije. Neke opštine su, međutim, donosile sopstvene odluke o ukidanju određenih taksi i naknada za vreme trajanja vandrednog stanja, kao još jedan vid pomoći delatnostima koje su zaustavile svoj rad“, objašnjava Jelena Holcinger, stručnjak u švajcarskom programu „Reforma poreza na imovinu“.
Injekcije za likvidnost
Koliko različitih problema može da se javi zbog trenutnog manjka u kasama lokalnih samouprava svesni su i u Stalnoj konferenciji gradova i opština. Oni su nadležnim republičkim institucijama poslali inicijativu za što hitniji dijalog vlade sa lokalnim samoupravama o merama koje treba definisati i usvojiti u cilju podrške lokalnim vlastima.
„Sugerisali smo da bi jedan od načina podrške bila i kratkotrajna finansijska injekcija za budžete lokalne vlasti u ovoj godini, koje bi taj isti iznos sredstava koji bi prihodovale u 2021. godini, kada bude naplaćen odloženi porez, vratile u republički budžet“, kažu u Stalnoj konferenciji gradova i opština. Drugi njihov predlog, koji smatraju da je od ključne važnosti, jeste da se omoguće bolji uslovi kreditiranja lokalnih samouprava za finansiranje tekuće likvidnosti.
Predloženo je da se ovaj zakon izmeni na način da zaduživanje gradova i opština za tekuću likvidnost može u ovoj godini iznositi do 10 odsto od ukupno ostvarenih prihoda budžeta lokalne vlasti u 2019 godini, kao i da se produži period otplate zaduženja po ovom osnovu iz 2020. do kraja 2021. godine. Produženje roka za otplatu zaduženja za tekuću likvidnost, omogućilo bi da lokalne vlasti deo manjka iz ove godine, prevaziđu kroz prihode koje će imati tokom 2021. godine, a za koje je realno očekivati da će biti značajno veći nego u 2020. godini, predlog je Stalne konferencije gradova i opština.
Prema Zakonu o finansiranju lokalne samouprave, opštinama pripada 74 odsto poreza na zarade ostvarene na njihovoj teritoriji, dok je u slučaju gradova to 77 procenata, a za grad Beograd 66 odsto. Ove brojke, same za sebe, dovoljno govore koliku rupu u lokalnim budžetima ostavlja odluka države da se odloži naplata poreza i doprinosa.
Aleksandra Galić
junsko izdanje Biznis i finansije- Finasije TOP 2019/2020
Foto: Pixabay