Subvencije za privredu i sredstva za samozapošljavanje, posebni podsticaji za ulaganja, subvencionisanje kamata za kredite, samo su neke od mera kojima manje opštine nastoje da podstaknu razvoj privrede u svojoj sredini. Osim subvencija, preduzetnicima je važna i putna infrastruktura, brzina dobijanja svih potrebnih dozvola, pa i pomoć pri izradi poslovnih planova. Kako je nedavno najavljeno, republička vlada će udvostručiti subvencije za investitore južno od Save i Dunava, da bi taj deo zemlje mogao da ide u korak sa Beogradom i Novim Sadom.
Opštine bi u privlačenju investitora trebalo da se usredsrede na svoje glavne resurse, ili bar na jedan od njih. Ti resursi su zaista šarenoliki, od industrijske zone, obrazovane radne snage, dobre putne infrastrukture, efikasne opštinske administracije, pa čak i subvencionisanja kamata za kredite preduzetnicima. U teoriji, ovo su sve saveti stručnjaka koji se bave investicijama, i reklo bi se, svaka lokalna samouprava sigurno ima ili može nešto od ovoga. U praksi, nekima od najmanjih opština u Srbiji, naročito na jugu, nedostaje mnogo toga. Često ne njihovom krivicom, pa se privlačenje investicija svodi na čekanje šta će država da im obezbedi ili koga može da dovede.
A država ima novu ideju za privlačenje investicija u manje razvijene delove zemlje. Kako je nedavno najavljeno, republička vlada će odobriti dvostruke subvencije za investitore južno od Save i Dunava, da bi taj deo zemlje mogao da ide u korak sa Beogradom i Novim Sadom. Vlada će morati dvostruko da ulaže u centralnu, istočnu i južnu Srbiju, kako bi se svi delovi zemlje izjednačili po prihodima, a jug Srbije postao privlačniji za ulagače. Dok se to ne dogodi, male opštine su razvile neke svoje načine da investicije stignu baš kod njih, ali i za pomoć ljudima koji tu žive da se odvaže i počne neke svoje, za početak, male poslove.
Subvencije i sredstva za samozapošljavanje
Opština Brus se nalazi u Rasinskom okrugu, i prema podacima iz 2022. godine ima 13.673 stanovnika. Na teritoriji ove opštine posluje 664 preduzetnika, 106 privrednih društva i 3204 poljoprivrednih gazdinstava, a u lokalnoj privredi preovlađuju poljoprivredna proizvodnja i turizam.
„U poljoprivrednoj proizvodnji najznačajnija nam je proizvodnja malina, koja se gaji na 1.400 hektara. To Brus svrstava na četvrto mesto u Srbiji po proizvodnji ovog voća. Kako bi ono imalo gde da se čuva i podaje kasnije, u našoj opštini izgrađeno je i 27 hladnjača. Takođe, i turizam je privredna grana koja se stalno razvija. Za sada imamo turističke objekte u kojima ima više od 5.000 kreveta“, objašnjava Goran Despotović, načelnik opštinske uprave Opštine Brus. On dodaje da je ova opština sredinom prošlog veka imala razvijenu i tekstilnu i mašinsku proizvodnju, ali da danas u ovim oblastima nema značajnijih preduzeća, niti preduzetnika.
Kako bi pomogli „preduzetnički duh“ u ovoj opštini kažu da poljoprivrednici dobijaju subvencije kao i pomoć u nabavci sadnog materijala. Za one koji se bave turizmom obezbeđena je prezentacija preko turističke organizacije, a izdvajaju se i sredstva za samozapošljavanje, u saradnji sa republičkim organima, u zbirnom iznosu od 12 miliona dinara.
„Ljudi koji imaju svoje privatne poslove od opštine najčešće očekuju pomoć u izgradnji i osavremenjavanju infrastrukturnih objekta, kao i stručnu pomoć u saradnji sa organizacijama i fondovima“, kaže načelnik opštinske uprave Opštine Brus.
Podsticaji za ulaganja
Opština Rekovac ima nešto više od 8.200 stanovnika, nalazi se u Šumadiji, u Pomoravskom okrugu. Imaju 59 aktivnih privrednih društava i 244 preduzetnika. Među aktivnim firmama u ovoj opštini, nema nijedno srednje ili veliko preduzeća. Od ukupnog broja preduzeća najviše ih ima u prerađivačkoj industriji, čak 42%, zatim u sektoru saobraćaja i skladištenja (13%), u oblasti poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede (10%), dok u trgovini na veliko i malo radi 9% firmi. Ostali sektori obuhvataju preostalih 20 procenata. U okviru prerađivačke industrije najbrojnija su preduzeća prehrambene industrije kojih ima 15, od čega pet za preradu grožđa i proizvodnju vina.
„U poslednjih nekoliko godina lokalna samouprava čini napore da pokrene privredu i dovede investitore koji bi uložili kapital i na taj način uposlili određeni broj radnika. Rezultat tih napora je i otvaranje pogona za šivenje ’Cveteks’ koji je uposlio 20 radnika, a u planu je proširenje proizvodnje. U 2019. godini firma ‘Itech’ za proizvodnju led rasvete je zapošljavanjem 20 radnika i daljim razvojem poboljšala poslovnu klimu u opštini“, priča Slađan Jakovljević, iz opštinske uprave Rekovac.
Da bi privukla ulaganja, ova opština nudi investitorima ubrzani postupak dobijanja svih potrebnih dozvola, zatim mogućnost otuđenja ili zakupa građevinskog zemljišta po ceni nižoj od tržišne, do 100 radnika, ili bez naknade, za više od 100 radnika. Potencijalni investitori mogu biti oslobođeni i od komunalne takse za isticanje naziva firme i naknade za zaštitu i unapređenje životne sredine u naredne dve godine, ali i troškova za priključenje objekata na vodovodnu i kanalizacionu mrežu.
Subvencionisanje kamata za kredite
U vojvođanskoj opštini Žabalj posluje ukupno 1.131 preduzetnik i privredno društvo. Dominantne delatnosti su im trgovina na veliko i malo, popravka motornih vozila i motocikala, kao i poljoprivreda, šumarstvo i ribarstvo.
„Kako bi podstakli ljude da se bave privatnim poslom subvencionišemo kamate za kredite namenjene razvoju preduzetnika na teritoriji naše opštine. A od nas očekuju i pomoć pri izradi poslovnih planova, kao i pomoć u tumačenju, odnosno primeni lokalnih propisa kojima se uvode takse i naknade“, objašnjavaju u lokalnoj poreskoj administraciji Opštine Žabalj.
U ovoj opštini živi oko 24.000 stanovnika, i u prošlosti je bila najzastupljenija prehrambena industrija, kao što su mlinovi, šećerane i proizvodnja konditorskih proizvoda.
Boljevac se nalazi u istočnoj Srbiji, i po poslednjem popisu broji nešto više od 10.000 stanovnika. Na teritoriji ove opštine radi 230 preduzetnika i 67 privrednih društava. Najzastupljenija je trgovina, iako imaju tradiciju u metalskoj i drvnoprerađivačkoj industriji.
„Najčešći zahtevi koje imamo od preduzetnika odnose se na infrastrukturu i rešavanja imovinsko pravnih odnosa. Osim toga, mi im pripremamo podatke o lokacijama za investiranje, promotivne materijale, i trudimo se da celokupna naša administracija bude brza“, navodi Nikola Zec, iz kancelarije za lokalni ekonomski razvoj Opštine Boljevac.
Razlike između severa i juga
Prema podacima Stalne konferencije gradova i opština (SKGO), manje opštine se u privlačenju investicija suočavaju sa dve glavne prepreke. Prva je nedovoljno razvijena komunalna infrastruktura. Obzirom da se radi o projektima koji zahtevaju značajna sredstva za realizaciju, oni se mogu sprovesti samo uz pomoć države, pokrajine ili nekog donatorskog programa. Drugi problem je nedostatak kvalifikovane radne snage potrebne privredi, koji je prisutan u celoj Srbiji, a manje opštine pokušavaju da ga reše saradnjom sa opštinama iz bližeg ili šireg okruženja.
„Primetne su razlike između opština na severu i jugu. Opštine na severu imaju razvijenu infrastrukturu, dobar geografski položaj, a i ponuda kvalifikovane radne snage je veća. Opštine na jugu su u lošijem položaju, ali tamo su prosečne plate i ukupni troškovi manji, što može privući privrednike da baš tu otvore svoja preduzeća. Takođe, opštine koje se nalaze na zapadu, istoku, jugu imaju izuzetne prirodne resurse za razvoj turizma, što su neke od njih počele da koriste kao razvojni prioritet. Preduslov za dalji napredak je razvoj infrastrukture koja može da podstakne ulaganja u turizam i proizvodnju zdrave hrane i da prati razvoj te grane privrede“, objašnjava Slađana Grujić, programska direktorka za ekonomski razvoj SKGO.
Stručnjaci za investicije smatraju da je Srbiji potrebna i nova regionalna politika i dvostruko veći iznos investicija u infrastrukturu manje razvijenih područja.
Aleksandra Galić
Biznis & finansije 207, mart 2023.
Foto: Jovis Aloor, Unsplash