Na teritoriji Srbije je živelo 17 rimskih imperatora, koji su „glavni junaci” projekta „Put rimskih imperatora”, čija je osnovna ideja da atraktivne arheološke lokalitete iz rimskog perioda poveže u jedinstvenu turističku rutu, dugu oko 600 kilometara. Za realizaciju su neophodna značajna sredstva i investitori koji će prepoznati višestruki značaj arheološkog turizma, koji kroz različite projekte podržavaju ne samo kulturne već i finansijske organizacije poput Svetske banke.
Put u antičku prošlost turista u Srbiji bi mogao, na primer, da započne na arheološkom lokalitetu u Sremskoj Mitrovici, nekadašnjem Sirmijumu, koji je od I do IV veka bio značajan administrativni i ekonomski centar provincije Panonia Secunda, da bi krajem III veka naše ere bio proglašen za jednu od prestonica Rimskog carstva. U istom periodu kod Kostolca je nikao i razvijao se Viminacijum, jedan od tadašnjih najznačajnijih rimskih gradova i vojnih logora. Feliks Romuliana u blizini Zaječara, jeste još jedan od zanimljivih lokaliteta koji je od 2007. godine na listi svetske kulturne baštine UNESKO-a. Carska palata, koju je krajem III i početkom IV veka podigao car Galerije, predstavljala je do tada jedinstven arhitektonski poduhvat u rimskom svetu, a mozaici, freske i skulpture pronađene na ovom lokalitetu vrhunac su umetnosti toga doba. I na kraju, neophodno je spomenuti Naisus ili današnji Niš, koje je rodno mesto imperatora Konstantina Velikog, vladara koji je hrišćanstvo proglasio zvaničnom religijom Rimskog carstva.
Na teritoriji Srbije je živelo 17 rimskih imperatora, koji su „glavni junaci” projekta Put rimskih imperatora, čija je osnovna ideja da atraktivne arheloške lokalitete iz rimskog perioda poveže u jedinstvenu turističku rutu, dugu oko 600 kilometara, kaže Ana Kocjan, konzervator i koordinator Centra za komunikaciju, osnovanog radi promocije i prezentacije Centralnog insitituta za konzervaciju.
Ova kulturno-istorijska ruta bi turistima ispričala priču o usponu i padu Rimskog carstva i o izuzetno važnom periodu Istočnog carstva, kada je njegova prestonica bio Sirmijum. Tada je latinski Rim, zahvaljujući Avgustima i Cezarima rođenim ovde – na obodu rimske imperije – iznova postao moćan. Deo tih tragova moći i luksuza vidljiv je i danas na arheološkim nalazištima, na putu kojim su prolazili imperatori, kupali se u bazenima sa veličanstvenim mozaicima, gradili mostove, palate, kovali novac.
Od galije do lavirinta
Duh nasleđa ostavljenog iza Decija, Klaudija Gotskog, Proba, Aurelijana, Galerija, Daja, Konstantina Velikog i drugih careva, turistima može da se predstavi uz hranu i vino sa ovog podneblja, vožnju rimskim dvokolicama i galijom, hologramsku viziju Trajanovog mosta, kroz šetnju rimskim lavirintom… Ideja je i da turiste dočekuju interperetatori, specijalno obučavani kako bi istorijske činjenice ispričali na način prilagođen različitim ciljnim grupama – deci, strancima ili stručnjacima.
Danas ove lokalitete obilazi oko dvadeset hiljada posetilaca godišnje. Obilasci su organizovani za grupe dok se pojedinačni turisti mogu upoznati sa ponudom preko sajtova turističkih organizacija, gradova i opština ili direktnim obraćanjem turističkoj organizaciji. Tako se može doznati sve o arheološkom lokalitetu, transportu od i do njega, zanimljivostima, hrani, smeštaju, vodičima… Procenjuje se da bi realizacija pomenutog projekta obezbedila bar četiri puta više turista na arheološkim lokalitetima, što, kako naglašava Ana Kocjan, zahteva značajna višegodišnja ulaganja – pre svega u kvalitet hotelskog smeštaja, puteve, železnički saobraćaj, istraživanja potreba turista koji dolaze kod nas. „Statistike kojima raspolažemo svode se samo na podatke o broju turista, o zemlji iz koje dolaze i koliko se zadržavaju, ali nema informacija o njihovom profilu, očekivanjima, željama i navikama”.
Da bi se obezbedio novac za realizaciju projekta, u saradnji sa sektorom za turizam u Ministarstvu ekonomije traže se investitori, koji su svesni višestrukog značaja arheološkog turizma, kao segmenta kulturnog turizma. On se, naglašava naša sagovornica, pre svega ogleda u zaštiti kulturnog nasleđa, bez koje je nemoguće razvijati bilo koji segment kulturnog turizma. Isto tako, i na polju promocije značaja i vrednosti baštine, čime se popularizuje arheološko nasleđe na globalnom nivou. I, na kraju, na polju ekonomskog razvoja – jer podstiče lokalni i sektorski razvoj i doprinosi povećanju prihoda.
Povezivanje sa evropskim rutama
Arheološki turizam nisu samo posete i obilasci već i turistički vodiči, brošure i publikacije. Istovremeno, razvoj interneta i veb prezentacija pruža publici niz novih mogućnosti za edukaciju. Na primer, na svakom sajtu arheoloških
lokaliteta „možemo dobiti niz detaljnih informacija o njima: o periodima u kojem su nastali, o njihovom značaju za istoriju i kulturu, o obavljenim istraživanjima, kataloge pojedinih zbirki predmeta koje su otkrivene i slično. Takođe, virtuelni obilasci su postali veoma značajni za sve forme kulturnog turizma.” Zahvaljujući napretku tehnologije turisti mogu da steknu određeno predznanje o arheološkom nasleđu i pre nego što ga fizički posete, a ovaj vid turizma promoviše i druge oblike baštine, kao što je nematerijalno nasleđe”.
Arheološki resursi su značajan deo ukupnih potencijala jedne zemlje, pa pored organizacija (UNESCO, ICCROM), koje brinu da se nasleđe i lokaliteti sačuvaju na adekvatan način, za razvoj arheološkog turizma zainteresovana je i Svetska banka, koja finansira projekte iz ove oblasti. Jedan od primera je ugovor koji je ova finansijska institucija potpisala sa Ruskom federacijom u cilju pospešivanja ekonomskog razvoja Sankt Petersburga, gde je značajan deo novca iskorišćen za konzervatorske intervencije na muzeju Ermitaž, konzervatorijumu Čajkovski itd. Naša sagovornica napominje da je u tom pogledu veoma važna i uloga Saveta Evrope, koji već 25 godina pruža podršku kulturnom turizmu, podstičući realizaciju tematskih ruta ili itinerera, kao i stvaranje mreže kulturne baštine kroz povezivanje gradova, mesta ili područja koja svedoče o evropskoj istoriji, kako bi bili dostupni turistima. Takođe, cilj je da se publici približe arheološki lokaliteti, spomenici kulture i istorijski gradovi koje vezuje isti istorijski period ili epoha, i umetnički značaj. Put svile, Mocartov put, Putevi Vikinga – samo su neke od važnih evropskih ruta ovakvog tipa, a cilj Srbije je da na toj mapi postane uočljivija, kaže Ana Kocjan.
Milan Lukic Bif88