Konjička industrija u Srbiji direktno i indirektno zapošljava oko sto hiljada ljudi i ostvaruje godišnji promet nešto veći od 80 miliona evra. Ova delatnost je ranije bila mnogo razvijenija kod nas, a danas se populacija konja procenjuje na 15 do 20 hiljada, među kojima je manje od 500 trkačkih konja. Intenzivniji razvoj ove industrije bi predstavljao „široko polje“ za povezivanje sela i grada i za niz preduzetničkih aktivnosti, od gradnje objekata, trkačkih staza i prevoznih sredstava za konje, preko opreme i hrane, do lečenja i medicinskih preparata namenjenih konjima.
Konji su bili među glavnim protagonistima u osvajanju Amerike, a prema podacima „American Horse Council“ sada konjička industrija u SAD zapošljava 1,74 miliona ljudi. U Sjedinjenim Državama ima oko 9,2 miliona konja i dva miliona vlasnika konja, dok je preko 80 miliona hektara zemlje rezervisano za aktivnosti vezane za konje. Svake godine, u trkama se takmiči približno 870.000 konja, a prosečan godišnji prihod uzgajivača konja kreće se od 60.000 do 80.000 dolara.
Kako navodi „The British Equestrian Trade Association’s National“, ova industrija u Velikoj Britaniji vredi oko 4,7 milijardi funti i direktno i indirektno zapošljava 2,7 miliona ljudi. Približno 374.000 domaćinstava poseduje konje, dok u trkama učestvuje oko 847.000 konja. Konjička industrija u Francuskoj, prema podacima koje iznosi „Spoga horse“, obezbeđuje oko 180.000 radnih mesta, od kojih su 57.000 stalno zaposleni, a godišnji promet ove industrije se procenjuje na 14 milijardi evra.
Kao što pokazuju navedeni primeri, u zemljama gde je konjička industrija razvijena, ona značajno doprinosi nacionalnim ekonomijama. Njen uticaj je višestruk, jer povezuje veliki broj različitih poslova, često malih, i kombinuje seoske aktivnosti sa mnoštvom gradskih usluga. Mada je struktura ove industrije, koja spada i u poljoprivredne i u sportske aktivnosti prilično složena, može se podeliti na dva glavna dela: na osnovne delatnosti koje obuhvataju uzgoj i upotrebu konja, i na pružanje usluga i dobara za realizaciju osnovnih delatnosti.
Jedinstveni „rekvizit“ u sportu
Uzgojem konja u Srbiji se bavi svega 0,2% poljoprivrednih domaćinstava, a konjički sport čine tek mali deo ukupnih sportskih aktivnosti, ali i pored toga konjička industrija nije zanemariva grana privrede. Populacija konja u našoj zemlji se kreće od 15.000 do 20.000, a približno 12.000 ljudi jaše konje. Ova delatnost zapošljava oko 20.000 radnika, još 80.000 ljudi učestvuje u aktivnostima vezanim za konje, dok se godišnji promet ove privredne grane procenjuje na preko 80 miliona evra, navode Milan Đorđević iz udruženja „FEI Dressage Judge and Steward“ i Kosana Vićentijević, profesorka na Akademiji strukovnih studija u Valjevu u analizi o perspektivama konjičke industrije u Srbiji.
Prvo konjičko društvo u našoj zemlji osnovano je 1885. godine u Beogradu. Pri državnoj ergeli Ljubičevo 1894. godine je započela sa radom „Škola za konjarstvo“, koja je nekoliko godina kasnije promenila ime u „Škola lakih jahača“, orijentišući se na školovanje kadrova za jahačke trke. Prve trke održane su u srpskoj prestonici 1909. godine, dok je Hipodrom kod Careve ćuprije sagrađen 1914. godine i predstavlja najstariji sportski objekat u Srbiji. Posle Drugog svetskog rata, 1947. godine osnovan je Konjički savez Srbije koji je bio orjentisan na ravne galopske i kasačke trke konja, a od 2002. godine radi Savez za konjički sport Srbije za olimpijske i FEI discipline.
Konjička industrija je vremenom izgubila na značaju kod nas, pa su konji i jahanje trenutno malo zastupljeni, što pokazuje i podatak da je registrovano svega nekoliko stotina jahača koji profesionalno učestvuju u trkama. U našoj zemlji ne postoji kompletan registar sa preciznom evidencijom o tome koliki je tačan broj konja u priplodu, a koliko ih je aktivno u trkama. Prema dostupnim informacijama Udruženja za kasački sport, u trkama učestvuje oko hiljadu konja, a broj registrovanih ždrebadi iznosi između 300 i 350 godišnje.
To je prilično veliki broj u odnosu na razvijenost konjičke trkačke industrije kod nas, konstatuju autori studije, koji su za potrebe istraživanja došli do drugačijih podataka. Prema njihovim nalazima, u Srbiji ima manje od 500 sportskih konja koji su registrovani za takmičenja u priznatim međunarodnim disciplinama, dok je broj ždrebadi nemoguće utvrditi jer ne postoji matična knjiga na nacionalnom nivou.
Konjička industrija je važna za ekonomski razvoj jer je povezana sa velikim brojem različitih privrednih grana. Konj je jedinstven „rekvizit“ u sportu, koji ima svog „proizvođača“, odnosno odgajivača, i svoje „servisere“ – trenera i jahača. Ostali učesnici u konjičkoj industriji su: hranitelji, štalari, potkivači, veterinari, proizvođači hrane, suplemenata, opreme za jahače i konje. Sa ovom delatnošću su povezani i proizvođači objekata za život konja i terena za treniranje, ograda, pašnjaka, transportnih sredstava za konje, alata i potkovica, medicinske opreme i lekova namenjenih konjima.
Mnoštvo prilika za preduzetništvo
Stoga je konjička industrija „široko polje“ za razvoj preduzetničkih ideja. One mogu obuhvatati proizvodnju i prodaju opreme za jahanje, hrane, prostirke za konje od slame i piljevine, ograda, prepona, kočija, transportnih prikolica. Poslovi uključuju i proizvodnju kombija i kamiona, montažnih i stalnih boksova za konje, te štalske opreme u vidu metli, lopata, kolica i pojilica. Ovoj industriji su potrebni i proizvođači tekstilne robe, pokrivača, podsedlica, podmetača i bandži, kao i medicinskog materijala, opreme i lekova, fotografija i video snimaka.
Osnovni troškovi držanja konja su skoro identični, bez obzira da li se odgaja konj od lošijih ili najkvalitetnijih grla, ali kasnija vrednost, kao i dugovečnost konja nisu isti. Stoga, posebnu pažnju treba pokloniti pravilnoj selekciji, kako bi se izbegla loša ulaganja u konje, ističe se i istraživanju.
Autori navode da su glavni problemi koji opterećuju konjički sport kod nas slaba organizacija u samoj industriji, kao i nedostatak prostornih i tehničkih uslova za trening. Sportski objekti i hipodromi u Srbiji, najvećim delom su u rđavom stanju i zapušteni. To umanjuje mogućnost za bezbedno bavljenje konjičkim sportom i trkama, ograničava mogućnosti za razvoj vrhunskog sporta, a istovremeno destimuliše građane da se uključe u programe jahanja.
Neki od infrastrukturnih objekata su hipodromi u Beogradu, Požarevcu, Šapcu, Subotici, Leskovcu, a postoje i manji konjički centri i klubovi. Međutim, nepotpune baze podataka o broju objekata, sportskih terena i staza u Srbiji, kao i o njihovoj vlasničkoj strukturi i kategorizaciji dovode do stihijskih i neplanskih rekonstrukcija postojećih i izgradnje novih objekata.
Takođe, postojeći sportski objekti su uglavnom nepristupačni sportistima sa invaliditetom zbog arhitektonskih barijera. U Srbiji nema specijalizovanih, ili barem prilagođenih sportskih objekata i centara, niti potrebne sportske opreme i rekvizita za trening i pripreme sportista sa invaliditetom. Problem je i što ne postoji obrazovna institucija koja se bavi školovanjem novih kadrova i stručnim osposobljavanjem trenerskog kadra, kao ni specijalizovana ustanova koja bi unapredila rad odgajivača i svih radnika u konjičkoj industriji.
Jedan od načina koji bi doprineo revitalizaciji ove delatnosti je razvoj Nacionalnog konjičkog centra, kao čvorišta za konjičke aktivnosti na teritoriji cele Srbije, predlažu autori studije. Hipodrom Beograd se smatra najvažnijim resursom za razvoj konjičkog sporta kod nas, budući da su u prestonici ujedno koncentrisane i proizvodnja, usluge i organizacija u ovoj oblasti. Stoga bi Nacionalni konjički centar, pored svoje osnovne uloge da promoviše trke i konjički sport, mogao da integriše poslovne ljude iz različitih industrija i da doprinese razvoju rekreativnog turizma, povezujući Adu Ciganliju i Košutnjak.
Luka Stanojević
Biznis & finansije 204/205, decembar 2022/januar 2023.
Foto: Daniel Krueger, Unsplash