Na područjima nacionalnih parkova Tara i Đerdap, koja su pod posebnim merama zaštite zbog resursa od izuzetnog značaja, državni revizori su evidentirali skoro sto bespravno izgrađenih objekata. Nadležni se za ovakvu situaciju pravdaju propustima u međusobnoj komunikaciji. Pravovremene informacije o nelegalnoj gradnji u zaštićenim područjima se izgleda teško probijaju a lako gube u opštinama Bajina Bašta i Majdanpek, koje imaju zajedno tek oko 43.000 stanovnika. Ako ih je i toliko, jer je zadnji popis rađen pre deset godina.
Nacionalni parkovi u Srbiji spadaju u područja koja su na papiru pod posebnim merama zaštite, kako prirodne resurse od nacionalnog značaja ne bi ugrozile štetne ljudske aktivnosti, uključujući i nelegalnu gradnju.
Praksa pokazuje da je kod nas sve izvodljivo, od toga da ispunite životni san o vikendici među retkim biljkama i životinjama, do mogućnosti da u istom društvu gradite stambene zgrade ili druge komercijalne objekte koji će vam pomoći da popunite račun u banci u ova nemila vremena.
To potvrđuju i zvanični nalazi u najnovijem izveštaju Državne revizorske institucije (DRI), o upravljanju nacionalnim parkovima u Srbiji. Kada je reč o nelegalnoj gradnji, državni revizori su evidentirali skoro sto bespravno podignutih objekata na područjima nacionalnih parkova Tara i Đerdap.
Šumska terapija od zgrade do zgrade
Revizorski izveštaj je potvrdio ono što se vidi i golim okom: da Tara ima sve šanse da dostigne komšiluk koji se i dalje zove Zlatibor, iako ćete na bor naleteti tek uz ludu sreću dok se po prirodi šetate od zgrade do zgrade.
Prema nalazima državnih revizora, do kraja avgusta ove godine na području NP Tara evidentirana su 53 bespravno izgrađena objekta, od kojih se devet nalazi u zoni gde uopšte nije dozvoljena gradnja. Kako se navodi u izveštaju, broj nelegalnih objekata se povećava iz godine u godinu i mada su o tome obaveštene građevinske inspekcije i na opštinskom i na republičkom nivou, nijedan od tih objekata nije uklonjen do dana završetka revizije.
Analizirajući aktivnosti opštinske građevinske inspekcije u Bajinoj Bašti u periodu od 2018. do 2021. godine, revizori su utvrdili da do kraja prošle godine nije uopšte bilo zapisnika o nelegalnoj gradnji na području NP Tara, pa time ni rešenja o njihovom uklanjanju.
Ove godine, zaključno sa septembrom, sačinjeni su zapisnici o 14 bespravno podignutih objekata, na osnovu kojih su donete odluke da se uklone samo četiri, ali bez preduzimanja daljih mera. „U reviziji smo utvrdili da građevinski inspektor nije donosio rešenja o izvršenju donetih rešenja o rušenju objekata u skladu sa zakonom“, piše u izveštaju DRI.
Ne dižu glavu od planova
Suprotno opštinarima u Bajinoj Bašti, kolege iz opština Majdanpek su bile mnogo revnosnije u papirologiji. Tokom poslednjih 13 godina, u ovoj opštini su doneli preko 40 rešenja o rušenju bespravnih objekata na području NP Đerdap, ali nijedno rešenje nije sprovedeno do kraja 2020. godine. Ove godine je čak 31 objekat planiran za uklanjanje u zoni nacionalnog parka, ali kada će se oni porušiti, to sam Bog zna.
Od ukupno 46 bespravno podignutih objekata na teritoriji opštine Majdanpek, najveći broj se nalazi upravo u zaštićenoj zoni NP Đerdap, odnosno u zaštitnom pojasu magistralnog puta ili na vodnom zemljištu Dunava, konstatuje se u izveštaju i dodaje da, kao i u slučaju Tare, nelegalna gradnja raste iz godine u godinu.
Kako to izgleda u praksi, državni revizori opisuju kroz nekoliko, kako su ih nazvali, ilustrativnih primera.
Inspektor zaboravio da dojavi
Tako je uprava Nacionalnog parka Tara u maju ove godine obavestila nadležne u opštini Bajina Bašta o nelegalno izgrađenom objektu, uz zapisnik o bespravnoj gradnji koji je sačinio čuvar zaštićenog područja. Šta su uradili u opštini kada su dobili tu informaciju? Toliko su se potresli da su zbog propusta u komunikaciji, izazvanih stresom, dotičnom investitoru izdali dozvolu za gradnju (!?).
Rekonstrukcija događaja pokazuje da je obaveštenje koje je poslala uprava NP Tara o bespravno podignutom objektu dobio građevinski inspektor, ali ne i odeljenje za urbanizam. Iako i pomenuto odeljenje i pomenuti inspektor rade u istoj opštini, ova informacija se na tom zamršenom putu od kancelarije do kancelarije negde izgubila.
Podsetimo da prema poslednjem popisu, grad Bajina Bašta ima jedva oko devet hiljada stanovnika, što u tolikoj masi ljudi izrazito otežava pravovremenu komunikaciju, naročito onu pod pritiskom, kao u konkretnom slučaju. Pošto je odeljenje za urbanizam bilo uskraćeno za navedene informacije, barem kako oni tvrde, slučaj je završio tako što je opština izdala građevinsku dozvolu za objekat koji je bespravno izgrađen u zaštićenom području i za koji je znala da mu tu nikako nije mesto.
Priključi „divljeg“ investitora na vodu i struju
Ako vam iz ovoga ništa nije jasno, ili je sve jasno ali se ne navodi eksplicitno u izveštaju, evo još neverovatnijeg primera. I dalje ostajemo u granicama Nacionalnog parka Tara, gde je, ponovo, nesrećni čuvar zaštićenog područja zatekao bespravno podignut podrum i izliven temelj za gradnju stambenog objekta. Investitor nije imao građevinsku dozvolu, niti je prijavio gradnju upravljaču, odnosno Nacionalnom parku Tara.
Prijava je opet uredno završila u opštini Bajina Bašta, ovoga puta u inspekciji za zaštitu životne sredine i građevinskoj inspekciji. Javno preduzeće NP Tara je protiv investitora odmah podnelo i krivičnu prijavu za građenje bez građevinske dozvole na štetu upravljača. Uvidom u dokumentaciju, revizori su ustanovili da je građevinski inspektor na terenu utvrdio da investitor gradi stambeni objekat bez građevinske dozvole i naložio da se gradnja zaustavi, izgrađeno poruši u ukloni sa katastarske parcele u roku od 30 dana. Ako investitor to ne uradi u propisanom roku, onda će to uraditi treće lice koje odredi organ uprave, piše u rešenju.
I šta je uradio organ uprave? Epilog je da je opština dozvolila investitoru da se prvo do njegove, takođe nelegalno sagrađene vikendice prekopa put kako bi se uspostavila infrastruktura za vodu i struju. Potom je opština u cilju podsticanja lokalnog preduzetništva, omogućila vikendašu investitoru da daljim kopanjem obezbedi ove blagodeti civilizacije i u stambenoj zgradi koju je počeo da gradi bez dozvole nadomak vikendice, propustivši naravno da o tome obavesti upravu Nacionalnog parka Tara.
I u ovom slučaju je kao opravdanje za takav „administrativni“ propust naveden nedostatak blagovremene komunikacije između jedinica lokalne samouprave, od kojih jedni grade ono što drugi nalažu da se ruši.
Radoznalost je prisela čuvaru
Treći primer se odnosi na manjkavost u komunikaciji između viših i nižih nivoa vlasti. Ovoga puta trag vodi do područja pod upravom Nacionalnog parka Đerdap, gde su u maju ove godine čuvari zaštićenog područja – koje očigledno niko ne shvata ozbiljno – utvrdili da je na području NP Đerdap postavljena stanica za monitoring i da se na stanici nalazi repetitor. Objekat je izgrađen u obliku kućice, sa 34 panela za solarnu energiju koji su postavljeni u dva reda na betonskim stubovima, ograđen je i pokriven video kamerama.
Pošto se „solarna“ konstrukcija nalazi u zaštićenom području i podignuta je – treba li uopšte isticati – bez ikakve najave upravi NTP Đerdap, čuvari su to uredno prijavili i dostavili detaljan zapisnik. Šta je dalje bilo? Verovatno su „dobili po nosu“, jer su gurali nos tamo gde mu nije mesto. Ispostavilo se, naime, da je dozvolu za izgradnju takvog objekta u zaštićenom području izdao niko drugi nego Ministarstvo građevine, koje nije našlo za shodno da o tome obavesti upravu NP Đerdap, iako je po zakonu dužno da to učini. Očigledno je nadležno ministarstvo toliko preopterećeno donošenjem zakona, da ne stiže da ih ispoštuje.
Dodajmo i da se u izveštaju DRI navodi da Ministarstvo zaštite životne sredine nije blagovremeno pokrenulo i sprovelo proceduru za usvajanje planova o upravljanju nacionalnim parkovima. To u praksi znači da čak ni na papiru nisu definisane aktivnosti koje će obezbediti očuvanje, unapređenje i održivo korišćenje resursa u nacionalnim parkovima.
Stoga će uralske sove, gaćaste kukumavke, orao zmijar, kavkaske lipe, Pančićeva omorika i mnoštvo drugih autohtonih životinjskih i biljnih vrsta na ovim područjima morati same da smisle kako da se odbrane od podivljalih investitora i „zaboravne“ vlasti.
